آشنایی با ابزار دقیق

• 
• 

مشخصات

مجموعه: مقالات

منتشر شده در پنج شنبه, 12 ارديبهشت 1398 15:09

نگارش یافته توسط Super User

تعداد بازدید: 876

ابزار دقیق و المانهای آن

در این مقاله چکیده ای از ابزار دقیق از نظرتان میگذرد

ایمنی برق در کارگاهها

• 
• 

مشخصات

مجموعه: مقالات

منتشر شده در چهارشنبه, 14 فروردين 1398 14:27

نگارش یافته توسط Super User

تعداد بازدید: 1626

 ایمنی برق در کارگاهها

در صنعت برق اگر ایمنی برق عمومی رعایت نشود ، خطر برق گرفتگی حتمی است. بنابراین قبل از دست زدن به سیم یا ادوات برقی جهت تعمیر و یا هر گونه بازرسی بایستی حتماً جریان برق در مدار قطع بوده و مطمئن باشید که جریان برق وجود ندارد و آزمایش وجود یا عدم وجود جریان برق توسط فازمتر صورت می گیرد.

جریان برق :

جریان برق را با واحد امپر نشان می‌دهند که بر دو نوع می‌باشد:

1. جریان مستقیم(DC) : جریان برق حاصل از برخی  ژنراتورها و باطری ها از این نوع می‌باشد.
2. جریان متناوب (AC):جریان برق شبکه شهری از این نوع می‌باشد.

ولتاژ برق :

اندازه گیری فشار الکتریکی رابا ولت نشان می‌دهند که در صنعت به سه دسته زیر تقسیم می شود:

1. ولتاژ بالا که از 133kv ولت به بالا می‌باشد.
2. ولتاژ متوسط که بین 133kv تا 20kv ولت می‌باشد.
3. ولتاژ پائین که از 20 kv ولت کمتر است.   که در شبکه های فشار ضعیف خانگی 220 ولت و در شبکه سه فاز صنعتی 380 ولت میباشد

ولتاژ خطرناک برای انسان
حداكثر ولتاژ بی خطر برای انسان در شرایط نرمال و عادی در فركانس 50 هرتز در برق متناوب بر اساس استاندارد انگلیس حدود 50 ولت و بر اساس استاندارد آلمان 65 ولت می باشد. و در رابطه با برق مستقیم یا دی سی باید عرض كنم در هر دو استاندارد یاد شده (صدو بیست) 120 ولت را اعلام نموده اند و این مسئله در حیوانات بصورت 25 ولت در برق متناوب و 60 ولت در برق مستقیم می باشد..

مقاومت الکتریکی :

مقاومت در برابر جریان الکتریسیته را مقاومت الکتریکی گویند و واحد اندازه گیری آن اهم می‌باشد.جدول زیر مقاومت بدن انسان را در مقابل جریان الکتریسیته نشان می‌دهد.

مقاومت بر حسب اهم	اجزای بدن
۱۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰	پوست خشک
۱۰۰۰	پوست خیس
۴۰۰ تا ۶۰۰	دست و یا اندام داخلی
۱۰۰	گوش تا گوش

 

سیستم ارت وسایل برقی :

ازآنجائی که مقاومت سیم در برابر جریان برق از مقاومت بدن انسان کمتر است چنانچه دستگاه برقی ما بوسیله یک سیم به زمین وصل شود ، جریان برق از طریق این سیم به زمین منتقل خواهد شد.دستگاههای برقی سیار بوسیله سیمی که در دو شاخه آن تعبیه شده به پریز مخصوص متصل می گردد. برای دستگاهها و سازههای بزرگ باید تمامی کابلها به یک نقطه به نام چاه ارت EARTH PEAT  متصل گردند.

فیوز :

وسیله ای است برای قطع جریان برق ، در حقیقت فیوز شیر اطمینان برق است. زمانیکه بار الکتریکی مدار بیش از مقدار مجاز باشد قبل از اینکه این امر باعث سوختن و یا جرقه الکتریکی در دستگاه بشود ،فیوز می‌سوزد.

انواع فیوزها :

1. فیوز خط هوایی یا حلقه ای
2. فیوز دو شاخه ای
3. فیوز فشنگی
4. فیوز اتوماتیک
5. فیوز استوانه ای

باید توجه داشت که هر یک از این فیوزها برای جریان خاصی طراحی شده‌اند و استفاده نامناسب از آنها می تواند موجب آسیب رسیدن به شخص یا دستگاه گردد.

 

پاره‌ای از اصول اولیه ایمنی برق :

1. قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتماً مجوز لازم را اخذ نمائید.
2. قبل از شروع به کار (تعمیر) کلید اصلی برق شبکه را قطع نموده و درب جعبه تقسیم را قفل نمائید.
3. چنانچه امکان قفل کردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فیوز جریان را قطع نمائید.
4. در صورت امکان برچسب تعمیرات نیز زده شود.
5. فقط برقکاران اجازه کار بر روی شبکه یا دستگاه ها را دارند.
6. تمامی دستگاههای برقی باید دارای سیم ارت باشند.
7. تمامی کابلهای معیوب باید تعویض شوند.
8. از هر کابل فقط یک انشعاب گرفته شود.
9. تمامی دستگاهها باید دو شاخه داشته باشند.
10. برای تعمیر یک وسیله برقی حتماً باید دو شاخه آنرا در آورید.
11. در کارهای برقی هیچگاه شانسی عمل نکنید.
12. هیچگاه دو شاخه را با کشیدن کابل از پریز جدا نکنید.
13. هرگز یک سیم برق لخت را لمس نکنید.
14. در زمان حفاری اگر به کابل برقی برخورد نمودید قبل از هر کاری به مسئولین اطلاع دهید.
15. توجه داشته باشید که کار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.
16. فقط دستگاههایی که ولتاژ آنها کمتر از ۲۵ ولت باشد ، خطر برق گرفتگی در آنها کاهش یافته است.
17. کابلهای برق که در مسیر عبور و مرور وسائط نقلیه هستندرا حتماً باید از درون یک لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.
18. برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده و فیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نکنید.
19. هیچگاه کابل دستگاهی که گیر کرده است را با فشار نکشید بلکه به آرامی آنرا رها کنید.
20. توجه داشته باشید که آتش سوزی ناشی از برق را فقط باید با گاز یا پودر خاموش نمود ، استفاده از آب خطرناک است.
21. در صورتی که قبل از شروع تعمیرات ، محیط ایمن سازی می‌شود باید پس از اتمام عملیات و برقرار کردن مدار ، علائم هشدار دهنده و بطور کلی تجهیزات ایمنی‌ سازی محیط برداشته شود .

 

اقداماتی که برای نجات شخص برق گرفته می توان انجام داد عبارتست از :

۱-      قطع مدار برق

۲-      رها کردن شخص برق گرفته از مدار

۳-      تنفس مصنوعی

۴-      رساندن به پزشک

مرگ در اثر برق گرفتگی معمولاً نتیجه مستقیم دو چیز است :

ý      بهم ریختن کار منظم قلب

ý      متوقف شدن دستگاه تنفس

یک تماس جزئی با سیم یا وسایل برقی انسان را به سرعت نابود میکند و چنانچه مسیر برق گرفتگی از سمت چپ بدن یا از سمت سر باشد خطرناک تر است.

مسئله مهم در برق گرفتگی تنفس مصنوعی می باشد که باید در کمتر از ۳ دقیقه پس از برق گرفتگی با انجام این کار جریان تنفس را به حالت عادی بازگردانیم.

مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز کار یا کت خود را تا کنید و با قرار دادن آن زیر شاته ، بطوری که سر به عقب کشیده شود ، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.

بخش HSE : بخش تدوین کننده دستورالعملها و قوانین HSE در کارخانجات و ناظر براجرای آنها .

واحد HSE : واحد اجرای قوانین و دستورالعملهای HSE در کارخانه .

منظور از حفاظت افراد دربرابر تماس مستقیم که در این مبحث مطرح می شود ، کلیه مقررات و قوانینی می باشد که برای حفاظت پرسنل از خطراتی که در هنگام لمس تجهیزات برقدار ممکن است پیش بیاید .

حداکثر ولتاژ ایمن به ولتاژ اسمی گفته می شود که در بین هادیها از ۴۲ ولت و در بین سیمهای فاز و نول مدارها از ۲۴ ولت تجاوز نکند . در مورد مدارهائی که زیر بار نیستنداین مقادیر به ترتیب نباید از ۵۰ و ۲۹ ولت تجاوز نماید (موثرترین نتیجه فرکانس ۶۰-۵۰ هرتز خواهد بود . )

ولتاژ تماسی ، بخشی از ولتاژ نشتی یا ولتاژ تخلیه شده به زمین می باشد که ممکن است در معرض تماس افراد قرار گیرد .

اتصال زمین یاسیستم ارت عبارت است از متصل کردن بدنه تجهیزات به نحوی که اطمینان حاصل شود درصورت هر گونه نقص الکتریکی ، ولتاژ فورا و بدون هیچگونه خطری به زمین تخلیه خواهدشد .

۲-      مسئولیتها :

۴-۱- مسئولیت نگهداری صحیح و بازرسی قبل از شروع کار در خصوص کابلهای نرم (انعطاف پذیر) وسائل برقی قابل حمل و نقل بعهده کارگر و سرکارگر مربوطه است .

۴-۲- مسئولیت بازو بسته نمودن در تابلوهای برق و یا هرگونه تعمیر و یا تغییری در سیستم تابلوها و یا راه اندازی و برقراری مجدد جریان برق بعهده افراد ذیصلاح مجرب برقکار که قبلا از واحد برق کارخانه به واحد HSE کارخانه معرفی شده اند می باشد .

۴-۳- مسئولیت علامتگذاری و تعیین مشخصات کلیه انواع قطع کننده های مدارهای برقی د رکاخانه بعهده رئیس واحد برق کارخانه است .

۴-۴- مسئولیت بازرسی دوره ای و هرگونه تست و آزمایشی بر روی تجهیزات برقی از قبیل کابلها ، قطع کننده های مدار ، فیوزها ، کلیدها و … و در نهایت رد یا قبول نمودن انها بعهده کارشناسان واحد برق و HSE  کارخانه است .

۵-۴- در صورت نیاز به اخذ مجوز کار (بند ۵-۲۱ ) سرپرست مربوطه ملزم به آگاه نمودن واحد HSE کارخانه و نیز اخذ مجوز لازم باشد .

۶-۴- جهت صدور مجوز کار ، واحد HSE  کارخانه ملزم به بازرسی شرایط کار و افراد از نظر رعایت سلامت و ایمنی لازم می باشد .

 

۳-      روش اجرائی :

۵-۱- دستورالعمل ایمنی کار با تاسیسات برقی :

۵-۱-۱- کلیه قطعات تاسیسات الکتریکی باید از نظر ایمنی مطابق با استانداردهای بین المللی باشند .

۵-۱-۲- کلیه قطعات الکتریکی باید در اندازه های مناسب و منطبق با کاری باشند که برای آنها درنظر گرفته شده و بویژه دارای خصوصیات زیر باشند :

الف ) تحمل و استقامت مکانیکی کافی در شرایط کار را دارا باشند .

ب) در برابر عواملی چون آب ، گردو غبار ، گرمای الکتریکی و واکنشهای شیمیائی مقاوم بوده و آسیب پذیر نباشند .

۵-۱-۳- کلیه قسمتهای تاسیسات الکتریکی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند که از هر گونه خطر آتش سوزی و انفجار بدور باشند .

۵-۱-۴- کلیه قسمتهای تاسیسات الکتریکی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند که از هر گونه خطر شوک الکتریکی مصون باشند .

۵-۱-۵- تجهیزات ایمنی فردی نظیر کفشها و دستکشهای لاستیکی نباید بعنوان عاملی مناسب برای تامین ایمنی در برابر خطر برق گرفتگی محسوب شوند .

۵-۱-۶- کاربرد و ولتاژ کلیه ادوات و انشعابات الکتریکی باید دقیقا مشخص و توسط علائم واضحی نشان داده    شود .

۵-۱-۷- مدارها و ادوات الکتریکی یک واحد که ولتاژهای مختلفی دارند باید با مشخصه ها و علامات واضحی مانند رنگهای مختلف علامتگذاری شوند .

۵-۱-۸- وقتی نتوان کروکی تاسیسات را به وضوح تعیین و مشخص نمود مدارها و ادوات الکتریکی باید توسط برچسبها یا دیگر روشهای مقتضی و موثر مشخص و متمایز گردند.

۵-۱-۹- کلیه کسانیکه با تجهیزات برقی (الکتریکی) کار می کنند باید بطور کامل با خطرات ناشی از الکتریسیته آشنا شده و آموزشهای لازم را گذرانده باشند .

۵-۱-۱۰- شبکه خطوط ارتباطی و مخابراتی نباید از مسیر خطوط الکتریکی ولتاژ متوسط یا ولتاژ قوی عبور داده شوند .

۵-۱-۱۱- برای محافظت تاسیسات الکتریکی در مقابل دریافت ولتاژهای بالا از دیگر تاسیسات باید تدابیر ایمنی کافی بعمل آید .

۵-۱-۱۲- در صورت لزوم و برای پیشگیری از خطر رعد و برق باید تدابیر لازم جهت حفاظت از تاسیسات الکتریکی بعمل آورده شود .

۵-۱-۱۳- آویزان نمودن لباس و یا دیگر وسایل از تابلوها و تجهیزات برقی ممنوع می باشد .

۵-۲- حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم :

۵-۲-۱-در کلیه انواع تاسیسات الکتریکی باید برای حفاظت افراد در برابر تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ولتاژهای بالا تدابیر ایمنی ویژه ای از قبیل اخذ مجوز کار ، شناسائی خطرات توسط کارشناسان واحد برق و HSE  کارخانه و …  بعمل آورده شود .

۵-۲-۲- باید بنا به نیازهای خاص شرایط مختلف کاری (نظیر محلهای مرطوب یا خیس ، کاردر داخل لوله ها ، تانکها و … یک یا چند روش از انواع روشهای ذکر شده زیر اعمال گردد :

1. i. کشیدن حصار
2. ii. عایق کاری کامل (عایق دوبله – عایق تقویت شده )

iii.            حداکثر ولتاژ ایمن

1. iv. ایزولاسیون ایمن (مانند ترانسهای ایزوله شده ایمن )
2. v. اتصال زمین سیم نول
3. vi. نول ایزوله شده

vii.            اتصال زمین قسمتهای فاقد برق

viii.            رله یا سوئیچی که در صورت هرگونه نشتی ولتاژ به زمین جریان را قطع کند ( از انواع با حساسیت بالا)

1. ix. وسائل کنترل عایقها
2. x. کلیدهای قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه یا زمین
3. xi. اخذ مجوز کار در صورت تشخیص واحد HSE

xii.            در صورت امکان استفاده از ولتاژ پائین DC

xiii.            استفاده از کابلهای سالم و بدون عیب

۵-۲-۳ – از هیچگونه سیم یا تجهیزات الکتریکی لخت و بدون روپوش نباید استفاده شود .

۵-۳- حصارها و پوششها :

۵-۳-۱- پوششها ، توریهای حفاظتی و حصارها باید از مواد غیر آتشگیر ساخته شده و دارای مقاومت مکانیکی کافی بوده و بطور محکم و مطمئن نصب شوند .

۵-۳-۲- جهت نصب پوشش و حصار بایستی اطمینان حاصل گردد که برقدار نخواهند شد .

۵-۳-۳- برداشتن و جابجائی حصارهای اطراف قسمتهای حامل جریان برق نباید بدون استفاده از ابزارهای خاص امکان پذیر باشد .

۵-۴- وسائل قطع کننده جریان :

۵-۴-۱- برای قطع جریان در کلیه هادیهای الکتریکی فعال در مواقع ضروری ، یک وسیله قطع کننده مرکزی باید پیش بینی گردد .

۵-۴-۲- به منظور قطع سریع جریان برق در کلیه هادیهای الکتریکی باید یک وسیله قطع کننده که دسترسی فوری به آن امکان پذیر باشد د رمدار کلیه ادوات الکتریکی تعبیه گردد .

۵-۴-۳- تاسیسات الکتریکی حتی الامکان باید به یک قطع کننده اتوماتیک جریان مجهز شوند تا در مواقع بروز نقص در تاسیسات جریان را قطع نماید .

 

۵-۵- لامپها :

۴-۵-۱- ارتفاع لامپهای روشنائی و اتصالات آنها از سطح زمین یا کف حتی الامکان نباید کمتر از ۱۲ متر باشد.

۵-۶- تجهیزات ضد اشتعال :

۵-۶-۱- در محلهائی که دارای مواد یا جو آتشزا بوده یا مستعد آتشزائی و انفجار می باشند فقط باید از کلیدها ، اتصالات ، روشنائی و تجهیزات الکتریکی ضد تولید جرقه مخصوص چنین محلهائی استفاده گردد .

۵-۷- هشدارها :

۵-۷-۱- برای جلب توجه عمومی بایستی اطلاعیه یا اطلاعیه هائی با مضمون های زیر در محلهای مناسب نصب کرد :

1. ورود افراد غیر مجاز و متفرقه به محلهای تاسیسات الکتریکی ممنوع
2. هرگونه تعمیر و یا دستکاری تاسیسات الکتریکی توسط افراد غیر مجاز ممنوع
3. روشهای مقابله با آتش سوزی در هنگام بروز حریق
4. روشهای نجات افراد برق گرفته و کمکهای اولیه به افرادی که دچار برق گرفتگی شده اند
5. مشخص نمودن افراد معینی برای مقابله با خطرات الکتریکی احتمالی و اعلام نحوه ارتباط با آنها
6. شماره تلفنهای اضطراری کارخانه

 ۵-۸- سیمهای برق :

۵-۸-۱- کلیه سیمهای برق باید دارای روپوش عایق بوده و از پیچیده شدن آنها بدوراشیاء تیز و برنده اکیدا جلوگیری شود .

۵-۸-۲- سیمهای نول ، حفاظت کننده و جبران کننده باید به وضوح از سایر سیمها متمایز شوند .

۵-۸-۳- سیمهای هوائی باید دارای نگهدارنده های مقاوم بوده و در ارتفاعی قرار داشته باشند که با افراد و اشیائی که در زیرجابجا می شوند برخورد ننمایند .

۵-۸-۴- تیرهای هدایت کننده سیمهای برق یا تجهیزات الکتریکی باید بطور مطمئن به زمین یا هر پایه محکم دیگری متصل شده باشند .

۵-۸-۵- هنگام پائین آوردن سیم ازروی تیرها ، تیرها بایدطوری مهار شوند که دراثر تکانهای وارده منحرف نشوند.

۵-۸-۶- سوئیچها ، فیوزها ، سرپیچها و پریزهای سیم کشی هائی که در فضای آزاد انجام شده اند باید کاملا ایزوله شده و تماس با آنها غیر ممکن باشد .

۵-۸-۷- سیم کشی های هوائی برق ۴۴۰ ولت و بیشتر باید در محلهای تقاطع با جاده ها و مسیرهای حمل و نقل دارای ارتفاع کافی از سطح زمین باشند .

۵-۸-۸- سیم کشیهائی که در ارتفاع کمتر از ۵/۲ متر (۸ فوت) از سطح زمین یا کف کارگاه واقع شده اند باید حصارکشی شده یا در داخل لوله هائی از جنس فولاد یا هر ماده دیگر که در برابر ضربه و صدمات ناشی از آن استحکام کافی داشته باشند ، قرار داده شوند .

۵-۸-۹- سیم کشیهای موقت حتی الامکان نباید مسیر خطوط برق ، تلفن یا آنتن رادیو را قطع نمایند .

۵-۸-۱۰- سیمهائی که از درون زمین عبور داده میشوند فقط باید از جنس سیمهای محکم و بادوام بوده و بایستی در برابر ضربات ناشی از وسائل نقلیه ، تجهیزات مکانیکی ، خاک برداری و غیره محافظت شوند . جهت عملیات خاک برداری د رمناطقی که سیم برق قبلا درون زمین قرار گرفته شده اخذ مجوز کار الزامی است .

۵-۸-۱۱- کابلهای فشار قوی هرگز نباید با دستهای لخت لمس شوند و برای گرفتن آنها باید از دستکش های مخصوص عایق برق استفاده گردد .

۵-۸-۱۲- ریلهائی که بعنوان نیروی محرکه برقی برای حرکت جراثقالها و غیره بکار می روند باید دارای قابلیت قطع جریان برق باشند .

۵-۸-۱۳- اگر تعدادی از ماشین آلات از یک ریل مشترک تغذیه می کنند ، هر ماشین باید بطور مستقل قابلیت قطع ارتباط از تمامی فازها را داشته باشد .

۵-۹- کابلهای نرم (انعطاف پذیر) :

۵-۹-۱- اگر برای اتصال به خطوط اصلی نیاز به اتصالات دوشاخه و پریز باشد این اتصالات باید :

الف) بطور صحیح جفت شوند

ب) بطور صحیح طراحی شده باشند

۵-۹-۲- کابلهای نرم وسائل برقی قابل حمل و نقل

الف ) درصورت وجود سیستم اتصال به زمین در شبکه سیم کشی ، کابلهای انعطاف پذیر باید دارای سیستم ارت باشند .

ب) با استفاده از فنر فولادی ، لوله لاستیکی یا سایر وسائل مناسب باید از گره خوردن یا تاب برداشتن سیم در ناحیه ورودی سیم به دستگاه جلوگیری شود .

۵-۹-۳- در وسائل دستی و در صورت امکان در وسایل قابل حمل و نقل برقی باید از کابلهای انعطاف پذیر ساده استفاده شود .

۵-۹-۴- کلیه کالهای نرم باید بخوبی مراقبت شده و اتصال آنها به یکدیگر نباید بدون استفاده از دو شاخه و پریز انجام شود .

۵-۹-۵- برای بلند کردن ابزارهای پرتابل (قابل حمل ) از روی زمین نباید سیم آنها را کشید .

۵-۹-۶ – کابلهای نرم را نباید در روی سطوح چرب یا آغشته به مایعات خورنده قرار داد .

 

۵-۱۰- تجهیزات الکتریکی :

۵-۱۰-۱- وسائل کنترل کننده نظیر کلیدها ، فیوزها و قطع کننده های مدار نباید در محلهائی که مایعات قابل اشتعال و مواد قابل انفجار یا گازهای قابل اشتعال وجود دارد نصب گردند ، مگر آنکه برای چنین منظورهائی ساخته شده باشند .

۵-۱۰-۲- موتورها ، تجهیزات توزیع برق و کلیدها باید در برابر چکیدن و پاشیدن آب محافظت شوند .

۵-۱۰-۳- افراد غیر مجاز نباید دراتاقهائی که تجهیزات الکتریکی قرار دارند تردد نمایند .

۵-۱۱- ترانسفورماتورها :

۵-۱۱-۱- ترانسفورماتورهای روغنی که در فضای آزاد و روی زمین قرار داده می شوند باید :

الف ) در محلی عاری از مواد قابل اشتعال نصب شوند .

ب) پائین تر از سطح زمین قرارداده شده و یا دورآنها به نحوی محصور شود که روغن ریخته شده از آنها در سطح زمین پخش نگردد .

۵-۱۱-۲- ترانسفورماتورهای نصب شده در روی دکلها باید حداقل ۵/۴ متر (۱۵ فوت ) بالاتر از سطح زمین نصب شوند .

۵-۱۱-۳- ترانسفورماتورهای نصب شده بر روی دکلها که کمتر از ۵/۴ متر (۱۵ فوت) از سطح زمین فاصله دارند باید بطور مناسبی توسط حصار یا سایر وسائل موثر محصور شوند .

۵-۱۲- شبکه اتصالات (صفحه کلیدها ) :

۵-۱۲-۱- شبکه اتصالات حتی المقدور باید بوسیله فلز ، پلاستیک یا سایر مواد مناسب محصور شود . در صورت استفاده از فلز بایستی آنرا به سیستم ارت وصل نمود .

۵-۱۲-۲- اگر از شبکه های نوع روباز استفاده می شود :

1. کلیه قسمتهای برقدار باید بطور مناسب در برابر تماس تصادفی توسط حفاظ یا نصب در ارتفاع محافظت شوند .
2. در اطراف قسمتهای برقدار باید فضای کافی برای کار منظور گردد .
3. شبکه اتصالات ومجموعه ترانسفورماتورها و سایر دستگاهها باید بطور مناسب محصور شوند .

 

۵-۱۲-۳- تنها افراد ذیصلاح برقکار مجاز به باز نمودن در تابلوهای برق می باشند .

۵-۱۳- قطع کننده های مدار :

۵-۱۳-۱- قطع کننده های مدار باید عمل قطع و وصل را بطور کامل و دقیق انجام دهند .

۵-۱۳-۲- مشخصات اصلی این قطع کننده ها باید بطور واضح در روی آنها علامت گذاری شود .

۵-۱۳-۳- جز در مدارهای با ولتاژ بسیار پائین ، کلیه قطبهای برقدار باید بطور مناسب عایق کاری شوند .

۵-۱۳-۴- قطع کننده های مدار نباید بطور تصادفی توسط نیروی جاذبه یا ضربه مکانیکی با یا بسته شوند .

۵-۱۴- فیوزها :

۵-۱۴-۱- اطلاعات مربوط به میزان عبور جریان از فیوز ، نوع فیوز از نظر قطع کنندگی سریع یا با تاخیر و قدرت قطع کنندگی باید بر روی فیوزها مشخص شده باشد .

۵-۱۴-۲- برای جلوگیری از آسیب افراد در هنگام بیرون آوردن یا نصب فیوزها بخصوص عدم تماس آنها با قسمتهای برقدار مجاور باید اقدامات حفاظتی موثر بعمل آید .

۵-۱۵- کلیدهای قطع و وصل :

۵-۱۵-۱- کلیه کلیدها باید بطور ایمن محصورشده باشند .

۵-۱۵-۲- کلیدها باید طوری نصب و اتصال زمین شوند که هنگام کار خطری ایجاد نکنند .

۵-۱۵-۳- اگر امکان بسته شدن کلیدها توسط نیروی جاذبه وجود داشته باشد در این صورت باید به قفلی مجهز شوند که آنها را بازنگهدارد .

تذکر :درخصوص قطع کننده ها ، فیوزها و کلیدهای قطع و وصل می بایستی بازرسی دوره ای توسط کارشناسان واحد برق و HSE کارخانه بطور مرتب انجام پذیرد .

۵-۱۶- موتورها :

۵-۱۶-۱- کلید موتورها باید به کلید قطع و وصل مجهز شوند .

۵-۱۶-۲- اگر موتوری در بیش از یک محل کلید قطع و وصل داشته باشد ، در این صورت حتی الامکان باید یک کلید قطع کننده د رنزدیکترین نقطه مجاور موتور نصب گردد .

۵-۱۶-۳- موتورها باید طوری نصب شوند که در حین کار به اندازه کافی خنک شوند .

۵-۱۶-۴- موتورها باید به نحوی موثر در برابر جریانهای اضافی محافظت شوند .

۵-۱۷- اتصالات :

۵-۱۷-۱- نقاط اتصال یا انشعاب هادیها و نیز محل ورود هادیها به داخل دستگاهها باید :

الف ) بطور مکانیکی محافظت شوند .

ب) به روش صحیح و مقاوم عایق کاری شوند .

۵-۱۷-۲- اتصال ، انشعاب یا ورودیها به داخل دستگاهها باید با استفاده از جعبه های تقسیم ، رابطها ، بوشها ، بستها یا دیگر وسایل اتصال دهنده مشابه انجام شود .

۵-۱۷-۳- برای اتصال کابلها به یکدیگر حتی الامکان باید از جعبه تقسیم یا اتصال دو شاخه و پریز استفاده نمود.

۵-۱۷-۴- برای اتصال قسمتهائی از یک سیم به یکدیگر یا یک سیم به سیم دیگر و یا به دستگاه باید ازروشهائی چون پیچ کردن ، گیره زدن ، لحیم کاری ، پرچ کاری ، جوش برنج ، کنگره دادن و یا دیگر روشهای مشابه استفاده نمود .

۵-۱۷-۵- جعبه های تقسیم و هادیها حتی الامکان باید در برابر صدمات ناشی از حمل و نقل و عبور و مرور ، افتادن بر روی زمین ، آب و دیگر منابع خطر آفرین محافظت شوند .

۵-۱۷-۶- هنگام اتصال کابلهای حفاظت شده به یکدیگر ، جعبه تقسیم باید طوری کابلها را به هم متصل نماید که روکش حفاظتی کابلها توسط قیدهای هدایت کننده مناسبی بهم وصل گردد .

۵-۱۸- تجهیزات برقی قابل حمل و نقل (توسط دست یا چرخ) :

۵-۱۸-۱- بطور معمول ولتاژ برق مصرفی وسائل الکتریکی دستی نسبت به زمین نباید بیش از ۲۵۰ ولت باشد .

۵-۱۸-۲- تجهیزات قابل حمل و نقل (بادست یا چرخ) باید مجهز به کلید قطع و وصل توکار شوند .

۵-۱۸-۳- در اتمسفرهای قابل اشتعال و انفجار نباید از ابزارهای برقی قابل حمل و نقل استفاده نمود مگر آنکه سیستم آنها برای استفاده در چنین مکانهائی مناسب باشد .

۵-۱۸-۴- حباب چراغهای سیار دستی باید توسط پوشش مناسب در برابر خطر شکستن و تماس افراد با آن محافظت شود .

۵-۱۸-۵- سرپیچ لامپهای سیار باید دارای مشخصات زیر باشند :

الف ) کلیه قسمتهائی که جریان برق از آن عبور می کند بسته و محصور باشد .

ب) دارای دستگیره عایق برق باشد .

۵-۱۹- بازرسی و تعمیرو نگهداری

۵-۱۹-۱- برای اطمینان از مناسب بودن وسائل الکتریکی جهت انجام کار مورد نظر ، تمامی آنها باید قبل ازاستفاده بازرسی شوند .

۵-۱۹-۲- فردی که از وسائل الکتریکی استفاده می کند باید در آغاز هر شیفت تجهیزات و سیمها خصوصا کابلهای قابل انعطاف را بصورت ظاهری آزمایش نماید .

۵-۱۹-۳- هادی ها و تجهیرات الکتریکی فقط باید توسط متخصصین برقکار تعمیر شوند .

۵-۱۹-۴- حتی الامکان نباید هیچگونه عملیاتی بر روی تجهیزات و سیمهای برقدارانجام شود .

۵-۱۹-۵- قبل از انجام هرگونه عملیات برروی هادیها و تجهیزاتی که نیازی به برقدار بودن آنها در حین انجام عملیات نیست اقدامات زیر به اجرا گذاشته شود :

1. جریان برق قطع گردد .
2. احتیاطهای لازم بعمل آید تا از برقراری مجدد جریان برق جلوگیری شود .
3. هادی ها و تجهیزات از نظر بدون برق بودن آزمایش شوند .
4. تجهیزات و هادی ها را اتصال به زمین کرده و بصورت اتصال کوتاه درآورد .
5. برای جلوگیری از برخورد تصادفی ، قسمتهای برقدار مجاور بطور مناسب محافظت شوند .

۵-۱۹-۶- بعد از اتمام کار برروی هادی ها و تجهیزات ، برقراری مجدد جریان برق فقط باید با دستور فردی ذیصلاح انجام شود .

۵-۱۹-۷- برقکاران باید مجهز به ابزار مناسب و کافی و وسائل حفاظت فردی نظیر دستکش و زیر پائی لاستیکی شده و ولتاژ مورد نیاز برای کارشان بطور صحیح تامین گردد .

۵-۱۹-۸- کلیه هادی ها و تجهیزات را باید برقدارفرض نمود مگر آنکه خلاف آن به اثبات برسد .

۵-۱۹-۹- هرگونه تعمیر بر روی تجهیزات و وسائل برقی بایستی با نظارت و اجرای افراد مجرب برقکار انجام گیرد.

۵-۲۰- کار در مجاورت تاسیسات الکتریکی :

۵-۲۰-۱- قبل از شروع کاردرمجاورت هادیها یا تاسیسات الکتریکی ، کارفرما باید ولتاژ عبوری را تعیین نماید تا افراد و تجهیزات در فاصله ای ایمن از هادیها یا تاسیسات قرار گرفته و کار کنند .

۵-۲۰-۲- هیچگونه عملیاتی نباید در محدوده خطرناک هادیها و تاسیسات برقی انجام شود مگر آنکه برق آنها قطع شده باشد .

۵-۲۰-۳- قبل از شروع کارمسئولین برق باید تائید نمایند که برق هادی ها و تاسیسات قطع شده است .

۵-۲۰-۴- قبل ازبرقراری مجدد جریان برق سرپرست کارباید مطمئن شود که کلیه کارگران محل کار را ترک    نموده اند.

۵-۲۰-۵- اگر قطع جریان برق در هادیها و تاسیسات مجاور عملیات امکان پذیر نباشد در این صورت باید برای جلوگیری از خطر ، تدابیر لازم اتخاد و به کارگران دستورالعملهای خاص داده شود .

۵-۲۰-۶- اگر در مجاورت هادیها و تاسیساتی که امکان قطع برق انها وجود ندارد از تجهیزات متحرک استفاده    می شود، حرکت این تجهیزات باید طوری کنترل شود که فاصله ایمن از هادیها و تاسیسات حفظ گردد .

۵-۲۱- مجوز کار :

۵-۲۱-۱- در صورت نیاز به عملیات خاک برداری درمناطقی که قبلا سیم برق درون زمین دفن گردیده است. اخذ مجوز کار (حفاری و خاک برداری) از واحد HSE الزامی می باشد .

۵-۲۱-۲- در صورت نیاز به انجام کار بر روی سیستمهای برقدار (امکان قطع برق نباشد ) اخذ مجوز کار از واحد HSE الزامی می باشد.

۵-۲۱-۳- جهت انجام عملیات تنش زدائی (POST WELDING HEAT TREATMENT ) با ولتاژ بالا ، اخذ مجوز کار از واحد HSE الزامی می باشد

 

رابطه برق با بدن انسان

• 
• 

مشخصات

مجموعه: مقالات

منتشر شده در دوشنبه, 19 فروردين 1398 19:49

نگارش یافته توسط Super User

تعداد بازدید: 7241

برق و بدن انسان

مسیر عبور جریان برق و مدت عبور جریان نیز در برق گرفتگی و پایین آوردن مقاومت بدن شخص مؤثر است. تجربیات نشان داده است که هر چه مدت عبور جریان برق از بدن بیشتر باشد مقاومت بدن کمتر می گردد یعنی مقاومتی که بدن درمقابل عبور جریان درلحظات اول از خود نشان می دهد، بسیار بیشتر از گذشت چند لحظه می باشد. همچنین مسیر عبور جریان نیز بسیار مهم است زیرا ممکن است از محلی عبور نماید که موجب از کار انداختن سیستم تنفسی یا اختلال در کار قلب یا حتی هر دو گردد چند نمونه از حالت های مختلفی که جریان برق ممکن است از بدن عبور کند به قرار زیر است:
از یک دست به یک پا
از دست راست به پاها
از دست چپ به پاها
از پا به پا
از دست به دست
خطرناکترین حالت وقتی است که جریان از یک دست وارد و از دست دیگر خارج شود، زیرا در این هنگام جریان برق از قلب و ریه می گذرد و می تواند باعث از کار افتادن آنها و در نتیجه منجر به مرگ شود.

سطح ولتاژ خطرناک برای انسان
حداكثر ولتاژ بی خطر برای انسان در شرایط نرمال و عادی در فركانس 50 هرتز در برق متناوب بر اساس استاندارد انگلیس حدود 50 ولت و بر اساس استاندارد آلمان 65 ولت می باشد. و در رابطه با برق مستقیم یا دی سی باید عرض كنم در هر دو استاندارد یاد شده (صدو بیست) 120 ولت را اعلام نموده اند و این مسئله در حیوانات بصورت 25 ولت در برق متناوب و 60 ولت در برق مستقیم می باشد.

 

مقاومت بدن انسان
مقاومت الکتریکی بدن انسان ثابت نیست و بر اثر عوامل فردی و شرایط محیط کار ممکن است به نسبت 1 تا 100 برابر تغییر نماید، مهمترین عواملی که در تغییر این مقاومت مؤثر است عبارتند از:
الف- حالت روحی فرد: خستگی، گرسنگی، تشنگی، بی خوابی، عصبانیت، خنده، غم و بیماری از عواملی است که مقاومت بدن را می تواند به حد زیادی کم و تغییر نماید.

ب- تاثیر سطح تماس و فشار تماس در برق گرفتگی
هر چه سطح و فشار تماس بیشتر باشد مقاومت بدن کمتر می گردد، البته عوامل دیگری غیر از آنچه ذکر شده وجود دارد که می تواند مقاومت بدن را کمتر کند، از جمله وقتی که بدن مرطوب و عرق کرده است مقاومت آن تا حد زیادی کم می شود که در این صورت خطر برق گرفتگی را چندین برابر افزایش می دهد.
بیشترین مقاومت بدن در قسمت پوست است، بطوریکه مقاومت پوست های خشک و سالم گاهی حتی تا چند صد هزار اُهم نیز می رسد، از آنجائیکه جریان برق برای عبور از بدن ناچار است از پوست داخل و خارج شود هر گونه اقدامی که در جهت بالا بردن مقاومت محل ورود و خروج جریان صورت گیرد خطر برق گرفتگی را کاهش می دهد.
دستکش و کفش برای کسی که تأسیسات برقی سرو کار دارد بسیار حائز اهمیت است بعلت اینکه دستکش و کفش باعث افزایش مقاومت در برابر عبور جریان می گردد.

جریان الکتریکی
جریان الکتریکی که از بدن انسان می گذرد، بستگی به دو عامل دارد اول اینکه مقاومت بدن و دوم فشار الکتریکی یا همان ولتاژ که بدن را تحت تأثیر قرار می دهد و عامل اصلی برای شوک و نهایتاً مرگ انسان می باشد، در صورتیکه بتوانیم به نحوی از ورود و خروج جریان از بدن انسان جلوگیری نمائیم خطر برق گرفتگی ایجاد نخواهد شد و این کار با استفاده از وسایل ایمنی مانند دستکش عایق، کفش، فرش لاستیکی عایق و غیره امکان پذیر خواهد بود.
جریان الکتریکی را می توان به دو دسته تقسیم کرد.

الف: جریان مستقیم و ب: جریان متناوب
جریان مستقی
جریانی است که دارای دو قطب متمایز مثبت و منفی می باشد و جهت آن همواره ثابت است (بنا به فرض از قطب مثبت به طرف قطب منفی ) به عنوان مثال این نوع جریان توسط پیل یا باطری تولید می شود و یا توسط دستگاهی یکسو ساز که جریان متناوب را به مستقیم تبدیل می نماید.
مقاومتی که بدن انسان در مقابل جریان مستقیم از خود نشان می دهد بسیار بیشتر از جریان متناوب است، بطوریکه انسان می تواند تا 80 میلی آمپر جریان مستقیم را از بدن خود عبور دهد، بدون اینکه اثر مهمی در سیستم تنفسی و یا قلب بوجود آورد البته خطر دیگری که جریان مستقیم دارد الکترولیز (تجزیه) سریع خون است که می تواند موجب مرگ می شود.

جریان متناوب
جریانی است که در هر لحظه جهت و در نتیجه قطب های آن عوض می شود همانطوریکه قبلاً گفته شد بدن در مقابل جریان متناوب، ‌مقاومت کمتری از خود نشان می دهد و بر خلاف جریان مستقیم که تا 80 میلی آمپر خطر جدی پیش نمی آمد دراین نوع جریان در25 میلی آمپر خطربرق گرفتگی وجود دارد.
آیا جریان برق AC از جریان برق DC خطرناك تر است ؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت در شرایط مساوی ، بدلیل وجود فركانس در جریان برق متناوب ( AC ) ، صدمات بیشتر و این نوع جریان ها از جریان برق مستقیم ( DC ) خطرناك تر هستند ، چرا كه تغییر مداوم جهت جریان در برق متناوب باعث ضربات شدیدی بر سلسله اعصاب شده و باعث كاهش مقاومت بدن انسان نیزمی گردند و به همین دلیل عبور جریان حدود 25 میلی آمپر در فركانس 50 تا 60 هرتز می تواند باعث از كار افتادن سیستم تنفسی و مرگ انسان شوند ، در صورتیكه جریان حدود 50 میلی آمپر در برق مستقیم این شرایط را موجب شده و باعث مرگ در انسان می گردد. البته این مقادیر در استانداردهای مختلف متفاوت هستند ولی اصل موضوع تفاوت نمی كند.
شایان ذكراست در جریانهای برق متناوب (AC) با فرکانس 100 تا 200 کیلوهرتز نحوه اثر گذاری جریان برق روی بدن به جای شوک و خارش به صورت حرارت ظاهر میشود و اساسآ حرارت و سوختگی تنها اثرات شوک ناشی از عبور جریان با فرکانس های بالای 100 کیلو هرتز میباشند.

فرکانس یا بسامد
تعداد دفعاتی که جهت جریان متناوب عوض می شود را فرکانس می گویند بعنوان مثال گفته می شود فرکانس برق شهر 50 هرتز است یعنی اینکه جهت جریان در هر ثانیه 50 مرتبه در سیم تغییر جهت می دهد ، بر خلاف برداشت و تصور ، مقاومت بدن با ازدیاد فرکانس کم نمی شود .
تجربه ثابت کرده که فرکانس 50 تا 400 هرتز مهلک ترین فرکانس می باشد.
فرکانس های بیشتر از ۴۰۰ هرتز فقط موجب سوختگی در محل گردیده است اگر چه فرکانس های کمتر از 50 هرتز خطر مرگ را کاهش می دهد ولی استفاده از آن باعث اتلاف مقادیر زیادی انرژی در خطوط می گردد که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست.

اما برق گرفتگی چیست ؟
برق گرفتگی یكی از حوادث تقریباً شایعی است كه روز به روز همگام با صنعتی شدن زندگی انسان امروزی رو به تزاید بوده و صرف نظر از جنبه های خاص درمانی و تبعات اجتماعی و روانی آن ، از نظر قانونی و قضایی نیز دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد ، جنبه مهم قضیه از آنجا روشن می شود كه ما هر روز شاهد حوادث شغلی ناگوار از این دست ، در قشر كارگری جامعه خود هستیم كه ضمن مختل كردن روابط كارگر با كارفرما در موارد مرگ و میر با ایجاد نقص عضوی ، بعضاً در تشخیص و اثبات رابطه علیت و سببیت از نظر پزشكی قانونی نیز پیچیدگی خاص ایجاد می نماید ، لذا پرداختن به جوانب مختلف آن از جمله مسائل اپیدمیولوژیك و علت ایجاد آن ، مفید خواهد بود.
سالانه در آمریكا بیش از هزار مورد مرگ ناشی از صدمات الكتریكی اتفاق می افتد و حدود 5% و یا بیشتر موارد بستری در مراكز سوختگی را شامل می شود. در بچه ها لوازم خانگی و پریزهای بدون حفاظ ، بیشترین صدمات الكتریكی را ایجاد می كنند و در بالغین بخصوص كارگرانی كه با لوازم الكتریكی و برق سروكار دارند ، حوادث شغلی شایعی محسوب می گردد

.
بطور كلی صدمه و مرگ در اثر جریان الكتریسیته نادر نبوده و در شرایط خانگی و صنعتی به كرات اتفاق می افتد كه موجبات صدمه به پوست ، آسیب به ارگان ها و مرگ را فراهم می آورد كه این صدمات به اصطلاح برق گرفتگی یا Electrocution نامیده می شوند.
الكتریسیته صدمه را به چهار مكانیسم یعنی تماس مستقیم ، هدایت ، قوس الكتریكی حاصله و آتش سوزی ثانویه ایجاد می نماید و چهار عامل دخیل در برق گرفتگی از جمله نوع و شدت جریان ، كه ولتاژ بیش از 40 ولت كه خطرناك تلقی می گردد و سطح تماس ، بدن با زمین و نوع جریان برق ( متناوب و مستقیم بودن ) و مدت زمان تماس از عوامل تعیین كننده شدت آسیب می باشند و در حالت كلی حداقل شدت جریان و بدون عارضه قابل توجه 30 میلی آمپر بوده و ولتاژ های كمتر از 1000 ولت ، به عنوان صدمات با ولتاژ پایین و بالاتر از آن بعنوان برق گرفتگی با تانسیون بالا كه معمولاً صدمات فیزیكی ثانویه آن كشنده می باشند ، در نظر گرفته می شوند. به بیان ساده تر میتوان برق گرفتگی را به صورت زیر تعریف کرد:

قرار گرفتن دو نقطه از بدن در مسیر جریان برق ، موجب عبور جریان از بدن می شود و با توجه به شدت و مدت عبور جریان ، برق گرفتگی بوجود می آید و ممكن است عواقب مختلفی نظیر مرگ ، ناشی از ایست قلبی – سوختگی داخلی و سوختگی خارجی بدنبال داشته باشد. بعد از برق گرفتگی ممكن است كلیه ها از كار بیفتد یا دست ها بدلیل سوختگی داخلی قطع شوند و یا بعلت پرتاب شدن ( بعلت لرزش ناشی برق گرفتگی ) استخوانها دچار شكستگی گردند.

چگونه برق گرفتگی اتفاق می افتد.
تمامی سطح زمین ، دیوارها و كف اتاقها در تمامی طبقات ، به عنوان یك نقطه از سیستم برق محسوب می شود و اگر نقطه ای از بدن موجود زنده از یك طرف به زمین یا دیوارها وصل باشد و از طرف دیگر به سیم برق ( فاز یا نول ) یا بدنه فلزی دستگاه برقی ( یخچال ، كولر ، چرخ گوشت …) تماس داشته باشد جریان برق از بدن عبور می كند.بنابراین برای جلوگیری از برق گرفتگی بایستی اولاً از تماس مستقیم با سیمهای برق ( فاز یا نول ) ، یا تماس غیرمستقیم ( با بدنه فلزی دستگاههای برقی كه ممكن است اتصال داخلی دشته باشند ) جلوگیری كنیم و ثانیاً اینكه هر وقت با وسایل برقی تماس داشته باشیم ( درب یخچال ، بدنه ، كولر ، چرخ گوشت و و… ) سعی كنیم از تماس دست یا پا به دیوار یا كف اتاق یا بدنه فلزی كابینت ها خودداری كنیم.
برق گرفتگی به دو دسته تقسیم می شود :
1- با ولتاژهای بالا 2- با ولتاژهای پائین
در موارد با ولتاژ بالا ، حتماً بدن لازم نیست مستقیم با سیم یا كابل برق تماس داشته باشد بلكه ممكن است در فاصله چند متری هم جریان برق از هوا عبور كند و به بدن فرد منتقل شود و باعث برق گرفتگی شود.
در این موارد هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالا باشد ، میزان انتقال و آسیبی كه به بدن وارد می شود بیشتر است.
موارد ولتاژ پائین بیشتر در خانه اتفاق می افتد. مثلاً فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی ، مخصوصاً آن دسته از وسایلی كه در آنها آب ریخته می شود ، آسیب می بیند. ممكن است از طریق كلید برق ، برق گرفتگی ایجاد شود. در برق گرفتگی با ولتاژ پائین بدن فرد دچار لرزش می شود، حال آنكه در موارد با ولتاژ بالا بدلیل گرفتگی عضلات ، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد.

پایان غم انگیز برق گرفتگی
مقاومت بافتی هم فاكتور مهمی بوده چرا كه جریان برق سعی در عبور از مسیری می نماید ، كه حداقل مقاومت را دارا باشد ، به همین دلیل در اكثر موارد سطح فلكسور مچ دست و ساعد و اگزیلا گرفتار می شوند.
تعداد جراحت حاصله از الكتریسیته ، بستگی به عوامل ذیل دارد

 :
1- مقدار انرژی الكتریكی
2- مدت زمان برقراری جریان
3- مقاومت پوست
4- مسیر عبور جریان
الكتریسیته اثرات مستقیم روی قلب و ساقه مغزی داشته و آسیب به عروق ممكن است ، موجب آسیب هیپوكسیك در میوكارد شود و نكروز میوكارد با عواقب پارگی دیواره قلب و یا عضله پاپیلری ، دیده شده است ، ترومبوز اندام ها شایع است و تشخیص محل ورود و خروج جریان مهم است ، زیرا آسیب ناشی از جریان برق ، فقط در ارگان هایی كه بین این دو محل قرار دارد دیده می شود.

آسیب های نرولوژیك حاصله از الكتریسیته ناشی از :
1- عبور جریان از اعصاب و نخاع و مغز
2- ایست قلبی و انسفالوپاتی هیپوكسیك
3- ترومای ایجاد شده در سر ناشی از پرت شدن در اثر شوك الكتریكی باشد.
عوارض عصبی زودرس ناشی از برق گرفتگی می تواند :
1- فشار عصبی
2- اضطراب و تحریك پذیری
3- فراموشی و اختلال حافظه باشد .

برق گرفتگی در اثر جریانهای میلی‌آمپری و علت حساسیت داشتن به مسئله مذكور از دیدگاه ایمنی

تاثیر جریان متناوب عبوری از اندام زنده انسان، بستگی به اندازه و فركانس و مدت اثر آن دارد. اكثر تاثیرات فیزیولوژیكی جریان الكتریكی بر روی بدن انسان (با توجه به افزایش دامنه جریان) بصورت احساس آن توسط اعصاب بدن و انقباض ماهیچه‌ها، بیهوشی، انقباض عضلانی، انقباضهای شكمی، قفل عصبی، سوختی و غیره است. بنابراین آستانه احساس جریان تماسی بر مبنای احساس و ادراك اشخاص و عكس‌العمل بدن انسان و یا انقباض اعصاب عضلانی و انقباضات ناشی از آن دارد. آزمایشات فیزیولوژیستها نشان می‌دهد كه آستانه عكس‌العمل انسانها متفاوت بوده ولی به طور میانگین عكس‌العملها در برابر جریان 5/0 میلی‌آمپر بوده و بستگی به مدت زمان برقراری آن نداشته است. مطابق استاندارد بین‌المللی (2005)1-60479 IEC آستانه تحریك و خطر برای افراد مذكر بزرگسال 10 میلی‌آمپر و برای اكثریت مردم (مرد و زن و خردسالان) 5 میلی‌آمپر است. انقباض عضلانی سبب ایجاد كاركرد نامنظم و ناهماهنگ در قلب انسان شده و سبب اعتشاش در كار قلب در زمینه گردش خون (پمپاژ) می‌شود. فیزیولوژی بدن انسانها نسبت به فركانس جریان الكریسته 50 الی 60 هرتز حساس بوده و این جریان با فركانس یاد شده در حد دهها میلی‌آمپر كشنده است. جهت مقایسه بین جریان با فركانس 50 هرتز با جریان فركانس 25 هرتز آزمایشات نشان می‌دهد كه بدن انسان در مقابل جریان DC و جریان با فركانس 25 هرتز تلورانس و تسامح بالایی از نظر تحمل كردن نشان می‌دهد.
خوشبختانه با توجه به عنایت پروردگار متعال، بدن انسان می‌تواند در مقابل صدها آمپر جریان صاعقه (به دلیل طول مدت دوام چند میكروثانیه‌ای آن)، تحمل خوبی از خود نشان دهد.

آستانه تشخیص جریان، توسط بدن انسان در حدود 1 میلی‌آمپر است.آزمایشها و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد جریانهای در حدود 5/0 الی 5 میلی‌آمپر به انسان و اعصاب ماهیچه‌های آن، زیانی نمی‌رساند. از جریان 5 میلی‌آمپر با طول مدت برقراری 7 ثانیه‌ به بالاتر تا 200 میلی‌آمپر با دوره برقراری 10 میلی‌ثانیه، احساس درد برای انسان روی می‌دهد. همانطور كه می‌دانیم آثار انقباض غیرارادی و تنفس مشكل و خشك‌شدگی و سوختگی جزء كاراكتر و مشخصات برق گرفتگی است. اما امكان دارد با قطع جریان الكتریسیته به طور آنی خسارت ناشی از آن كم شده و قابل چشم‌پوشی باشد. مطابق استاندارد آمریكایی 2000-80IEEE جهت زمین كردن تجهیزات در ایستگاههای برق (جهت نجات پرسنل نگهدار از سیستم یاد شده در قبال فیبریلاسیون ماهیچه‌ها و انرژی جذب شده توسط بدن انسان)، رابطه زیر برای جریان قابل تحمل برای بدن انسان (جهت زنده ماندن در برابر شوك ناشی از آن برحسب زمان برقراری جریان به ثانیه)، ارایه شده است.

پاتوفيزيولوژي : ( طرز تأثير برق گرفتگي بر بافتها و اعمال حياتي انسان)
براي ايجاد برق گرفتگي و عوارض ناشي از آن احتياج به وجود جريان برق و عبور اين جراين از بدن مي باشد كه براي عبور جريان برق دو شرط لازم است :
1-وجود مدار بسته
2-وجود اختلاف پتانسيل
از سوي ديگر بايد بدانيم جريانهاي با ولتاژ بالا (بيش از 1000 ولت) صدمات تخريبي اسفناكي را ايجاد مي كنند ولي در مورد جريانهاي با ولتاژ كم ( كمتر از هزار ولت ) صدمات نسوج عمقي خفيف است.
به طور كلي زماني كه جريان از نسوج عمقي بدن عبور كند ( به عبارتي ديگر بدن به صورت هادي باشد ) ممكن است باعث صدمات اعضاي داخلي بدن شود .
مكانيسم سوختگي هاي ايجاد شده در پوست مشابه سوختگي ها در اثر ساير منابع حرارتي است اما در اعضاء داخلي ممكن است عملكرد خاص جريان در سلول و يا تغييرات احتمالي در ملكولهاي بزرگ باعث صدمه سلولي گردد اما در اغلب موارد صدمات ناشي از تبديل انرژي الكتريكي به حرارت است .
عوامل مؤثر در نتيجه تماس انسان با جريان برق بدين شرح است.

1-ولتاژ:
نيروي رانش جريان مي باشد در ولتاژهاي پايين تخريب بافتهاي عمقي بندرت ديده مي شود اما در صورتيكه همين ولتاژ تماس طولاني با دست داشته باشد در شرايط خاص ممكن است باعث آمپوتاسيون ( قطع عضو) آن گردد از طرفي همين ولتاژهاي پايين ( بخصوص در صورتيكه مقاومت خارجي كم باشد ) مي تواند باعث عبور جرياني كه براي توليد فيبريلاسيون ( لرزش ) بطني كافي است گردد اين مسئله توجيه مناسبي براي مرگ ناشي از برق گرفتگي در جريان حمام گرفتن است بعلاوه در ولتاژهاي بالا قبل از تماس بدن ممكن است اين ولتاژ باعث پرت شدن فرد و صدمات تروماتيك ( ضربه اي ) در شخص گردد به طور كلي با ولتاژ كمتر از 100 مرگ نادر است .
در ولتاژ پايين جريان متناوب انقباض كزازي شكل عضلات تنفسي ايجاد شده و تنفس قطع مي شود از سويي در ولتاژهاي پايين تمايل به ادامه تماس بدن با برق وجود دارد زيرا انقباض عضلاني توليد مي شود ولي ولتاژهاي بالا اغلب باعث پرت كردن فرد مي شود.

2-آمپراژ: شدت جريان برق مي باشد
با افزايش آمپراژ خطر مرگ بالا مي رود مثلاُ جريان الكتريكي 2 ميلي آمپر باعث درد و آمپراژ بين 1/0تا 1آمپر باعث ايست تنفسي و فيبريلاسيون بطني مي گردد و 10 آمپر باعث آسيستول ( از بين رفتن انقباض عضله بطن) مي شود جريانهاي كمتر در افرادي كه ضربانساز قلبي مصنوعي دارند مي تواند باعث فيبريلاسيون ( لرزش ) بطني گردد.

3-مقاومت:
مقاومت بافتهاي بدن در براي عبور متفاوت است وبه ترتيب زير از راست به چپ افزايش مي يابد.
عصب شريان عضله پوست تاندون چربي استخوان

آثار برق گرفتگی:
عبور جریان الکتریکی از بافتهای زنده با توجه به جریان عبوری, نوع برق گرفتگی, مدت زمان برق گرفتگی و… میتواند آثار مختلفی را در پی داشته باشد و عمق آثار نیز با توجه به هر کدام از عوامل, متفاوت خواهد بود. آثار جدی و مهم برق گرفتگی بر روی بدن جانداران و به ویژه انسان دو دسته هستند:

سوختگی:
زمانی که جریان الکتریکی در یک ماده جاری میشود, در قسمتهایی که در برابر جریان مقاومت میکنند اتلاف انرژی به وجود میآید, این انرژی اتلاف شده معمولا به صورت گرما آزاد میشود. این ساده ترین تاثیر جریان الکتریکی بر روی بافتهای زنده است. جریان الکتریکی باعث افزایش حرارت در این بافتها میشود و در این حالت اگر میزان حرارت به اندازه کافی زیاد باشد, بافت زنده خواهد سوخت. از نظر ظاهری این سوختگی شبیه سوختگی به وجود آمده بر اثر شعله است با این تفاوت که به علت عبور جریان از داخل بدن میتواند بافتهای داخلی بدن مصدوم و حتی اندامهای حساس را نیز بسوزاند.

تاثیر بر روی دستگاه عصبی:
اثر دیگر عبور جریان الکتریکی از بدن که از نظر مهلک بودن میتوان آن را پر اهمیت ترین اثر جریان الکتریکی بر روی بدن دانست, اثار آن بر روی سیستم عصبی است. منظور از سیستم عصبی, شبکهی بین سلولهای عصبی یا همان نرونهاست, که وظیفه آنها تنظیم فرآیندهایی است که در اعضای بدن انجام میپذیرد. از جمله بخشهای مهم سیستم عصبی میتوان از مغز, نخاع و سلولهای حسی بدن را نام برد.

ارتباط بین سلولهای عصبی به وسیله جریان الکتریکی انجام میپذیرد. این سلولها برای برقراری ارتباط از سیگنالهای الکتریکی با جریان و ولتاژ بسیار پایین استفاده میکنند. به وسیله این سیگنالها دستورات از سیستم عصبی به قسمتهای مختلف بدن مانند ماهیچهها یا غدد درون ریز میرسد. حال اگر جریان برق در بدن یک موجود زنده به اندازه کافی زیاد باشد, سیگنالهای الکتریکی فرستاده شده به وسیله مغز را خنثی خواهد کرد, بنابراین از ایجاد عکس العمل در بدن مصدوم جلوگیری خواهد کرد. همچنین عبور جریان الکتریکی از رگهای عصبی موجب به وجود آمدن حرکات غیر ارادی در بدن مصدوم خواهد شد به طوری که مصدوم نمیتواند هیچ اقدامی در مدت برق گرفتگی انجام دهد. این حالت زمانی که مصدوم هادی برق دار را به وسیله دست خود گرفته, میتواند خیلی خطرناک تر باشد چراکه ماهیچهای قرار گرفته بر روی ساعد که مسئول خم کردن انگشتان هستند از ماهیچهایی که مسئول صاف کردن انگشتها هستند قویترند. هنگام برق گرفتگی هر دونوع ماهیچه تلاش میکنند تا منقبض شوند اما در این حالت به علت قوی تر بودن ماهیچهای خمکننده پیروزی با آنهاست. اتفاقی که در این لحظه رخ میدهد این است که دست با تمام قوا مشت میشود, اگر زمانی که این اتفاق رخ میدهد هادی حامل جریان کف دست مصوم باشد, با مشت شدن دست هادی به دست چسبیده و هدایت الکتریکی بهتر برقرار خواهد شد. این میتواند موقعیت مصدوم را بیش از پیش خطر ناک کند. باید به این نکته اشاره کرد که در این حالت ول کردن هادی برای مصدوم غیر ممکن است.

افرادی که تجربه برق گرفتگی دارند احتمالاً با تشنجهای به وجود آمده در این حالت آشنا هستند. این تشنجها تنها در حالتی از بین خواهند رفت که عبور جریان از بدن متوقف شود. البته حتی پس از قطع برق نیز تا مدتی کنترل بعضی ماهیچها برای مصدوم غیر ممکن است و همچنین عملکرد انتقال دهندههای عصبی تا مدتی مختل خواهد شد. از این قابلیت برای ساخت سلاحهای بی حرکت کننده استفاده میشود.اثرات عبور جریان الکتریکی در بدن تنها به ماهیچهای حرکتی بدن محدود نمیشود. قلب و ششها دارای دیافراگمها یا دریچه هایی هستند که عملکرد آنها را کنترل میکند. با عبور جریان از بدن سیگنالهای الکتریکی مغز برای این ماهیچه ها خنثی خواهد شد و بدین ترتیب این ماهیچه ها دچار عارضه “fibrillation ” یا انقباض بی نظم عضلانی خواهد شد (در صورت AC بودن جریان). در این حالت قلب با سرعت بیشتر و با فشار کمتری میتپد به طوری که نمیتواند عمل رساندن خون به قسمتهای حساس بدن را انجام دهد. در هر حال نتیجه یک برق گرفتگی با شدت بالا, چه ایست قلبی باشد و چه خفگی مرگبار خواهد بود.

جریان الکتریکی از جهت نوع AC یا DC نیز میتواند آثار متفاوتی بر روی بدن داشته باشد. جریان DC هنواره دارای مقداری ثابت است این خاصیت جریان DC میتواند موجب شود مصدوم در هنگام برق گرفتگی کاملا فلج شود. بر عکس در جریان AC به خاطر تغییرات دائمی در بین هر سیکل, امکان فرار از حالت بیحرکت شدن بیشتر است. بنابر این از نظر بیحرکت کنندگی جریان DC از AC خطرناک تر است. اما تاثیرات جریان AC بر روی قلب میتواند مرگبارتر باشد چراکه جریان AC به راحتی قلب دچار حالت ضربان نا منظم (fibrillation) میکند و این در حالی است که جریان DC تنها موجب ایست قلبی میشود. در اینجا باید به این نکته اشاره کرد که امکان بازگشت برای قلبی که دچار ایست شده باشد از قلبی که دچار ضربان نامنظم شده باشد بیشتر است.

دلایل برق گرفتگی:
به دو دلیل برق گرفتگی ایجاد می شود.
1 – علل ناشی از فقدان تجهیزات و وسایل حفاظتی
2 -علل شخصی ، نظیر نداشتن آموزش کافی و لازم، به کاربردن روش های نا صحیح ، مناسب نبودن اعضای بدن شخص نسبت به نوع و ماهیت کار محوله ، عدم آشنایی یا سهل انگاری.
برای کاهش امکان برق گرفتگی افراد از سیستم های ایمنی استفاده می شود.سیستم های ایمنی بسیار متنوع هستندو هرکدام دارای خصوصیاتی می باشند که به ترتیب به شرح آنها در طی چند پست خواهم پرداخت.ولی در این تحقیق فقط به نام آنها اشاره شده است .

سیستم های ایمنی:
1 – سیستم حفاظت توسط سیم زمین

2 – حفاظت توسط عایق کاری

3 – حفاظت توسط ولتاژ کم

4 – حفاظت توسط ترانسفورماتور جدا کننده

5 – حفاظت توسط کلید خطای جریان (محافظ جان) RCCB

1 – سیستم حفاظت توسط سیم زمین

در این سیستم به منظور حفاظت از جان تمامی افراد و کارکنانی که از وسایل ، ابزارها و دستگاه های برقی استفاه می کنند در برابر برق گرفتگی اقدامات زیر انجام می شود.

الف – نقطه نول سیم پیچ مولدهای برق در نیروگاه های برق و همچنین نقطه نول سیم پیچ ترانسفورماتور در پست های برق و سیم نول شبکه خطوط هوایی در ابتدا و انتهای خط و در خطوطی به طول بیش از 200 متر علاوه بر ابتدا و انتهای خط در هر فاصله 200 متری به الکترود سیم زمین مربوطه متصل می شودکه این سیستم به طور کلی اتصال زمین نامیده می شود.

 

ب – بدنه یا محفظه فلزی کلیه وسایل ، ابزار ، دستگاه ها ، ماشین آلات و تابلو های برقی و همچنین اسکلت و اجزای فلزی داخلی هر یک که حامل جریان برق نمی باشد، به سیستم اتصال زمین ساختمان مربوطه وصل می شود.این سیستم به طور کلی اتصال زمین وسایل نامیده می شود.

اتصال زمین در نیروگاه ها و پست های برق ، اتصال زمین وسایل و همچنین اتصال زمین بدنه تابلو های فشار قوی باید کاملا از یکدیگر جدا بوده ، استفاده از یک سیستم اتصال زمین با الکترود مشترک مجاز نمی باشد.

در ساختمان هایی که مجهز به حفاظت با برقگیر می باشند ، سیم اتصال زمین مربوط به برقگیر باید از سیستم اتصال زمین تاسیسات برقی فشار ضعیف یا فشار قوی ساختمان کاملا جدا بوده و از اتصال زمین مشترک استفاده نشود.هادی های اتصال بین الکترودها و یا شبکه اصلی اتصال زمین باید در صورت امکان از تسمه مسی حلقه ای به ابعاد لازم باشد ولی در صورت عدم امکان تهیه آن از سیم مسی لخت نیز بلامانع است. در صورتی که سیم اتصال زمین با سیم های فاز و نول کاملا در یک لوله کشیده شوندمانند سیم کشی سیستم روشنایی و پریزهای برق یک فاز و نول و یا سه فاز و نول و مانند آن ، سطح مقطع اتصال زمین باید مساوی با سطح مقطع سیم های فاز و نول باشد.در صورتی که سیم اتصال زمین با سیم های فاز و نول کاملا در یک پوشش قرار گرفته باشند مانند کابل های معمولی و یا سیم های چند رشته قابل انعطاف ارتباطی ، مانند سیم اطوی برقی ، کتری برقی ، سماور برقی ، توستر برقی ، یخچال ، ماشین لباسشویی و مانند آن ، سطح مقطع سیم اتصال زمین باید مساوی با سطح مقطع سیم های فاز و نول باشد.

در کابل هایی که سطح مقطع سیم نول نصف سطح مقطع هر سیم فاز می باشد سطح مقطع اتصال زمین و سیم نول باید یکسان باشد.
در صورتی که برای اتصال زمین وسایل و ماشین آلات برقی و همچنین تابلو های فرعی و اصلی و غیره از سیم یا شینه جداگانه ای استفاده شود ، سطح مقطع آن باید با سطح مقطع نول کابل اصلی دستگاه های مربوطه یکسان باشد.مشروط بر اینکه سطح مقطع سیم نول از 19 میلی متر مربع کمتر نباشد.
برای کابل هایی باسیم نول کمتر از 16 میلی متر مربع باید سطح مقطع سیم اتصال زمین 16 میلی متر مربع منظور شود.سیستم اتصال زمین شامل چاه اتصال زمین با الکترودهای مختلف و سیم یا تسمه رابط بین شبکه اتصال زمین و چاه اتصال زمین باید باشد.

2 – حفاظت توسط عایق کاری
در این نوع حفاظت تمام قسمت های دستگاه که امکان تماس با آن وجود دارد عایق کاری می شود. در مورد دستگاه هایی که ساکن هستند می توان کف زمین و یا دیوارها را عایق کاری نمود.

3 – حفاظت توسط ولتاژ کم
در حفاظت توسط ولتاژ کم از ترانسفورماتور کاهنده با دو سیم پیچ مجزا استفاده می شود.ولتاژ ثانویه ترانسفورماتور باید کمتر از 42 ولت باشد.استفاده از اتوترانسفورماتور در این نوع حفاظت مجاز نمی باشد.دستگاه هایی که با ولتاژکم حفاظت می شوند ، برای سیم حفاظتی به ترمینال احتیاج ندارند و مدار جریان آنها را نباید به زمین یا سیم نول و یا به دستگاه هایی که با ولتاژ بالا سر و کار دارند وصل کرد.

4-حفاظت توسط ترانسفورماتور جدا کننده
در این نوع حفاظت از ترانسفورماتور با دو سیم پیچ مجزای یک به یک و یا کاهنده استفاده می شود که ولتاژ خروجی آن بیش از 42 ولت است.در ترانسفورماتور یک به یک ولتاژ ثانویه برابر ولتاژ شبکه می باشد.ترانسفورماتور ولتاژ تغذیه مصرف کننده را از نظر الکتریکی از شبکه جدا می کند.به ثانویه ترانسفورماتور حفاظتی اتصال بیش از یک مصرف کننده مجاز نمی باشد.زیرا در صورت اتصال بدنه همزمان دو مصرف کننده احتمال خطر برق گرفتگی وجود دارد.ثانویه این نوع ترانسفورماتور نباید اتصال زمین داشته باشد

.
5-حفاظت توسط کلید خطای جریان (محافظ جان)RCCB
کلید خطای جریان برای حفاظت شخص در مقابل ولتاژهای تماس به کار می رود.اصول کار این کلید به این ترتیب است که دو هادی با جریان هایی در جهت مخالف هم و یکسان در داخل یک هسته آهنی که روی آن سیم پیچی تعبیه شده قرار گرفته اند.میدان های حاصله از آن ها در هسته ، مخالف هم بوده و همدیگر را خنثی می کنند . در نتیجه در سیم پیچ روی هسته نیروی محرکه القا نمی شود.و رله جریانی که به سیم پیچ وصل است تحریک نمی شود.یعنی کلید در حالت عادی کاری انجام نمیدهد.
در صورتی که از یکی از دو هادی جریان عبور نکند یا جریان هادی ها یکسان نباشد میدان حاصل باعث ایجاد نیروی محرکه در سیم پیچ شده و رله جریانی که توسط این سیم پیچ تغذیه می شود را تحریک می کند .این رله خود می تواند باعث قطع کنتاکت های کلید و در نهایت قطع کلی مدار گردد.
در نوع سه فاز این کلید تمامی هادی های فاز و نول از داخل هسته عبور می کند و با توجه به اینکه در این سیستم مجموع جریان ها در هر لحظه صفر است ولتاژی در سیم پیچ روی هسته القا نمی شود.چون در حالت بار نا متعادل از سیم نول جریان عبور می کند در سیستم های یک فاز و سه فاز باید سیم نول از داخل هسته آهنی عبور داده شود.در صورتی که یکی از فازهای مصرف کننده به بدنه اتصال یابد در این صورت مجموع جریان های لحظه ای سه فاز و نول در داخل هسته آهنی صفر نشده و میدان مغناطیسی متغیر هسته باعث ایجاد نیروی در سیم پیچ دور هسته و در نهایت باعث تحریک رله جریان و قطع مدار خواهد شد.برای آزمایش کلید(rccb)(FI) از شستی آزمایش روی کلید استفاده می شود.
با فشار دادن شستی آزمایش روی کلید اختلاف جریان در سیم های داخل کلید ایجاد شده و باعث قطع مدار خواهد شد.در استفاده از این کلید نیز بدنه مصرف کننده بایستی به سیستم زمین حفاظتی مجهز باشند ولی نیازی نیست تا مقاومت زمین به کمتر از 2 یا 4 اهم برسد.بلکه این مقاومت می تواند در حدود چند صد اهم نیز باشد.

 

اپلیکیشن اندروید سامانه مانیتورینگ دما

• 
• 

مشخصات

مجموعه: مقالات

منتشر شده در چهارشنبه, 07 فروردين 1398 20:47

نگارش یافته توسط Super User

تعداد بازدید: 2384

اپلیکیشن اندروید سامانه کنترل دما را از لینک زیر میتوانید دریافت نمایید

دانلود نمایید