کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور وسیله اي است که در آن با استفاده از خاصیت الکترومفناطیس تعدادي کنتاکت به یکدیگر وصل یا از یکدیگر جدا می شوند. از این خاصیت جهت قطع و وصل و یا تغییر اتصال مدار استفاده می شود. هر کنتاکتور معمولاً داراي سه کنتاکت اصلی براي مدارمی باشد.
کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگري متحرك است، تشکیل می شود. در میان هستۀ ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می شود که هسته متحرك را به هستۀ ثابت متصل میکند. با حرکت هستۀ متحرك، تعدادي کنتاکت باز، بسته و تعدادي کنتاکت بسته، باز خواهند شد. رابطه نیروي کششی مغناطیسی کنتاکتورها عبارت است از :
F = Fm sin2 ωt
نکته 1: در هستۀ کنتاکتورهاي AC براي جلوگیري از لرزش ناشی از فرکانس از یک حلقۀ اتصال کوتاه شده مانند آنچه که در موتورهاي با قطب چاکدار وجود دارد، استفاده می شود. با القاي ولتاژ در حلقۀ اتصال کوتاه، جریانی از آن خواهد گذشت و این جریان شاري را تولید می کند که با شار اصلی 90 درجه اختلاف فاز دارد و باعث می شود در هسته دائماً شار وجود داشته باشد و نیروي دائمی دو بخش ثابت و متحرك هسته را به هم متصل نگه دارد.
مزایاي استفاده از کنتاکتورها نسبت به کلیدهاي دستی صنعتنی عبارتند از :
1- امکان کنترلی مصرف کننده از راه دور
2- کنترل مصرف کننده از چند محل
3- امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک براي مراحل مختلف کار مصرف کننده
4- سرعت قطع و وصل زیاد و کم بودن استهلاك کلید
5- از آنجا که در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روي هم ساییدگی مکانیکی ندارند لذا عمر مکانیکی آنها نسبت به سایر کلیدها بیشتر است
6- هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده به وسیلۀ کنتاکتور قطع می شود و شروع به کار دستگاه نیاز به استارت مجدد دارد. در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلوگیري به عمل می آید
7- از نظر حفاظتی نیز کنتاکتورها مطمئن تر بوده، داراي حفاظت مناسبتر و کامل تر هستند.
جریانهاي نامي كنتاكتور
در هر کنتاکتور، جریانهاي نامی مختلفی تعریف می شود. این جریانها عبارتند از
جریان دائمی: این جریان با Ith2 نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار عادی، در زمانی نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده، حرارت غیر مجاز تولید نکند و لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتور نیز احساس نشود.
جریان هفتگی: این جریان با Ith1 نشان داده می شنود و جریانی است که در شرایط نرمال و با هفته ای یکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.
جریان شیفتی (هشت ساعتی) : این جریان با Ith نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار نرمال و با یکبار اتصال در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) از کنتاکتها می گذرد و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجو نیاورد.
جریان کار نامی: این جریان با Ie نشان داده می شود و جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار بیان می کند. مثلاً اگر این جریان به طور دائم از کنتاکتور عبور نماید. مقدار Ie برابر با Ith خواهد بود. ( Ie=Ith )
جریان اتصال کوتاه: مقدار ماکزیمم جریان در لحظة اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است. (Is) همچنین مقدار مؤثر جریان اتصال کوتاه که کلید برای مدت یک ثانیه قادر به تحمل آن است، جریان یک ثانیه ای یا جریان نامی زمان کم نامیده می شود و با Ith (Is) مشخص می گردد.
ولتاژ های نامي
كنتاكتور ولتاژهاي نامی تعریف براي هر کنتاکتور عبارتند از
ولتاژ کار نامی: این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود مربوط به کنتاکتها بوده و مقدار ولتاژي است که کنتاکتها با جریان نامی Ie در آن به کار گرفته می شوند. این ولتاژ، توانایی قطع و وصل، نوع و محل استفادة کنتاکتور را مشخص می کند
ولتاژ عایقی نامی: این ولتاژ که با Ui نشان داده می شود، ولتاژي است که استحکام عایقی بین کنتاکتها را نشان می دهد.
ولتاژهای نامی تغذیه بوبین: این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود ولتاژي است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.
نکته 2 : ولتاژ کنتاکتورهاي صنعتی از 220 ولت تا 660 ولت و کنتاکتهاي اصلی آنها براي جریان 9 A تا 2750A (مجهز به رادیاتورهاي خفه کننده جرقه در موقع قطع و وصل) ساخته می شوند.
نکته 3 : ولتاژ تغذیه بوبین کنتاکتورها متفاوت بوده و از 24 تا 380 ولت ساخته می شوند. در اکثر کشورهاي صنعتی براي حفاظت بیشتر، تغذیه بوبین کنتاکتورها را زیر ولتاژ حفاظت شده (65 ولت) انتخاب می کنند و یا براي تغذیۀ مدار فرمان از ترانسفورماتور جدا کننده استفاده می کنند.
قابلیت قطع و وصل و طول عمر كنتاكتور
سرعت قطع و وصل کنتاکتورها در زیر بار را می توان بدون آنکه آسیبی به آنها برسد با طراحی و انتخاب مناسب با 3000 بار در مدت افزایش داد.
تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور (هر قطع و وصل یک بار) عمر مکانیکی نامیده می شود. طول عمر مکانیکی با حروف از A تا F که اصطلاحاً کلاس کلید نامیده می شود مشخص می شود حرف A تعداد 103 بار قطع و وصل، حرف B تعداد 104 بار، C تعداد 105 بار،D تعداد 106 بار، E تعداد 107 بار وF تعداد 108 بار قطع و وصل را نشان می دهد.
نکته 4 : بعد از حروف کلاس کلید ممکن است عددي به عنوان ضریب قرار گیرد مثلاً E3 براي طول عمر 3×107 بار قطع و وصل به کار می رود.
قدرت قطع كنتاكتور
به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب براي مصرف کننده هاي مورد نظر باید به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باري که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد. همچنین کنتاکتهاي کنتاکتور باید تحمل جریان راه اندازي، جریان دائمی و جریانهاي اتصال کوتاه لحظه اي پیش آمده را نیز داشته باشند. قدرت کنتاکتهاي کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکتها را قدرت فزع کنتاکتور می نامند. مشخصات بیان شده در بسیاري از موارد بر روي بدنۀ کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می شوند.
براي راحتی کار انتخاب کنتاکتور، طبقه بندي خاصی را براي کنتاکتورها در نظر می گیرند، این طبقه بندي بر اساس نوع جریان و موارد کاربرد انجام می شود. جدول 7 -1 طبقه بندي را نشان می دهد.
بی متال چیست و کارکردهای آن کدام است
برای حفاظت از موتورهای الکتریکی در مقابل اضافه بار از رله های حرارتی (بی متال) استفاده می شود. اساس کار این رله ها بر پایه اختلاف ضریب انبساط طولی دو فلز به کار رفته است.
بر اثر عبور جریان از بی متال، دو فلز گرم می شوند و طول آن ها افزایش می یابد. از آن جایی که ضریب انبساط طولی یکی از فلزات بیشتر از دیگری است. دو فلز با هم به سمت فلزی که ضریب انبساط طولی کمتری دارد خم می شود. درنتیجه مسیر عبور جریان کنتاکت ها باز و مدار قطع می شود.
قسمت های مختلف یک نمونه از بی متال را در تصویر زیر مشاهده می کنید:
teplovoe-rele-nr2-25.jpg
نحوه کار بی متال
اصول ساختمان آن از دو فلز، که داراى ضريب انبساط طولى مختلف اند، تشکيل شده است. اين دو فلز در حالت گرم، به وسيله ى غلتک پرس و به صورت يک تکه ديده مى شود. اين دو فلز يک بى متال را تشکيل مى دهند. در اثر عبور جريان، هر دو فلز گرم و طول آن ها زياد مى شود و چون ازدياد طول يکى از فلزات بيشتر از ديگرى است، از اين رو دو فلز با هم خم می شوند. اين حرکت به طور مستقيم و يا به وسيله ى اهرم هايى به يک کنتاکت منتقل مى شود و مدار را قطع يا وصل مى کند. از خاصيت بى متال در فيوزها، رله هاى بى متالى و… استفاده مى شود.
رله ى بار زياد (بى متال) قابل تنظيم است و در مقابل اضافه بار از 1.05 تا 10 برابر جريان نامى، موتور را قطع مى کند. در نمونه ى سه فاز آن رله های حرارتی از سه پل قدرت براى عبور جريان اصلى مصرف کننده تشکيل شده و داراى دو کنتاکت فرمان است.
يکى کنتاکت بسته جهت قطع مدار تغذيه ى کنتاکتور و ديگرى کنتاکت باز که پس از عمل بى متال بسته مى شود و براى اطلاع دادن از خطاى حاصل در مدار به کار مى رود. بعضى از اين رله ها کليدى دارند که براى دو حالت دستى و اتوماتيک طراحى شده اند. در حالت دستى پس از عمل رله بايد با دست آن را به حالت اوّل برگرداند. در حالت اتوماتيک، رله پس از مدت زمانى معين به حالت اول باز مى گردد.
Contact-spring.jpg
a) تحت دمای معمولی
b) وقتی که بی متال گرم می شود
رله بیمتال سه فاز معمولاً دارای سه پل قدرت و دو کنتاکت فرمان است (یک کنتاکت باز برای اتصال به سیستم ھشداردھنده و یک کنتاکت بسته برای قراردادن در مسیر تغذیه کنتاکتور).
کنتاکت معمولا بسته NC با شماره های 95-96 و کنتاکت های معمولا باز NO با شماره های 97-98 مشخص می شوند. برخی از رله ھای بیمتال دارای دو حالت دستی و خودکار ھستند که در حالت دستی اگر رله عمل کند باید آن را به حالت اول بازگرداند، اما در حالت خودکار برگشتن به حالت اول پس از RESET صورت دستی و با فشردن دکمه گذشت مدتی معین به صورت خودکار انجام میشود.
طرز قرار گرفتن بی متال در مدار
بی متال می تواند در سیستم های سه فاز یا یک فاز استفاده شود. در سیستم های سه فاز جریان برق بعد از عبور از کنتاکتور به پیچ های شماره 1 و 3 و 5 وارد شده (ورودی) و از پیچ های 2 و 4 و 6 (خروجی) به الکتروموتور وارد می شود. یعنی سه عدد تیغه های بی متال به صورت سری با مصرف کننده قرار می گیرد و دو عدد کنتاکت های فرمان که کنتاکت های بسته با شماره 95-96 (N.C) و کنتاکت های باز با شماره 97-98 (N.O) مشخص و جهت فرمان به قسمت های مختلف مدار استفاده می گردد. تیغه های فرمان به وسیله اهرمی در امتداد سه تیغه اصلی قرار گرفته است که با کج شدن هر کدام از بی متال ها می تواند تغییر وضعیت دهد.
از کنتاکت های بسته (95-96) برای قطع مدار فرمان و از کنتاکت های باز (97-98) برای آلارم دادن با استفاده از زنگ اخبار یا چراغ سیگنال و یا وصل مدار دیگر در هنگام بروز خطا (اضافه بار) استفاده می گردد. در سیستم های تک فاز باید نول و فاز را به بی متال وصل نمود. برای اطمینان بیشتر معمولا دو عدد از تیغه های بی متال را باهم سری نموده و در مسیر فاز و تیغه سوم را در مسیر نول قرار می دهند.
كدام دتكتور مناسب است دودی یا حرارتی؟
پس از انتخاب نوع سیستم آدرس پذیر یا متعارف بایستی نوع دتكتور را مد نظر قرار دهیم و بایستی بدانیم چه نوع دتكتوری برای محل مورد نظر مناسب و قابل نصب می باشد . دتکتور دودی ؟ دتکتور حرارتی ؟ دتکتور شعله ای ؟ دتکتور گازی ؟
چرا نوع دتكتور در سیستم اعلام حریق مهم است؟
در هر وقوع حریق، سرعت اعلام بستگی به نوع دتكتور نصب شده در آن محل دارد. در هنگام حریق بایستی نزدیك ترین دتكتور به محل وقوع حریق فعال شود و پنل سیگنال حریق را دریافت و آژیرها به صدا در آیند. اگر طراحی سیستم اعلام حریق صحیح و اصولی نباشد و نزدیك ترین دتكتور فعال نشود و دتكتورهای بعدی فعال شوند، زمان كشف حریق طولانی گشته و آتش شعله ور میگردد و در نتیجه خسارت بیشتر وارد میشود.
عموماً نوع اجناس و مواد مورد استفاده در محل نصب اعلام حریق نوع دتكتـــــور را مشخص می كند.
اگر مواد به سرعت شعله ور گردند و دود حاصل از آن كم باشد، بایستی از دتكتورهای حرارتی استفاده كنیم و دتكتورهای دودی گزینه مناسبی نیست و نمی توانند عكس العمل خوبی از خود نشان دهند و اگر مواد سریع شعله ور نگردند و دود حاصل از حریق مواد زیاد باشد، از دتكتورهای دودی استفاده می شود. اغلب مواد و اجناس مـورد استفاده در محل های غیر صنعتی سریع شعله ور نمی شوند و دتكتورهای دودی انتخاب مناسب برای این مكان ها می باشد.
دتكتورهای دودی اعلام حریق Smoke Detector
دتكتورهای دودی از رایج ترین انواع آشكار سازهای اعلام حریق هستند كه خود به چهار نوع زیر تقسیم می شوند:
1. یونیزاسیون Ionization Smoke Detector
2. دتكتور دودی اپتیكال Photo Electric Smoke Detector
3. بیم دتكتور Beam Detector
4. استنشاقی یا مكشی Aspirating Smoke Detector
دتكتورهای دودی نسبت به دتكتورهای حرارتی سریع تر عمل می كنند و نبایستی دتكتورهای دودی را در معرض دریچه های جریان هوا قرار داد زیرا جابجایی هوا تأثیر منفی بر عملكرد دتكتور دودی می گذارد.
دتكتورهای دودی اعلام حریق را می توان در مكان هایی كه دود و آلودگی عادی داشته باشند نظیر اطاق خواب، اطاق بستری، كلیسا، مسجد، راهروها، مراكز كامپیوتر و مخابرات، اطاق كنفرانس، فروشگاه، اطاق برق، كتابخانه، چاه آسانسور، استودیو ضبط و عكاس خانه، مدارس، راه پله ها، انبارها، اطاق رادیولوژی، دفاتـــــر كار، هتل ها، بیمارستان ها و … استفاده كرد و در مكان های با دود زیاد و رطوبت بالا مثل آشپزخانه و پاركینگ نبایستی استفاده كرد.
۱) دتكتور دودی یونیزاسیون Ionization Smoke Detector
چون در این مدل دتكتور از عنصر رادیواكتیو برای تشخیص دود ناشی از حریق استفاده می شود و از نظر نصب، حمل و نقل و انبارداری نكات ایمنی بالایی دارد، چند سالی هست كه از خط تولید كارخانه ها خارج شده و از آن كمتر استفاده می شود. بـــه همین دلیل، از توضیح آن صرف نظر می كنیم.
۲) دتكتور دودی اپتیكال Photo Electric Smoke Detector
دتكتورهای دودی اپتیكال یا آشكار ساز نوری از دو بخش منبع نوری و سلول حساس به نور تشكیل شده است.
هنگامی كه دود حاصل از حریق وارد محفظه دتكتور می شود، باعث شكست نور تولید شده توسط منبع نور گردیده و نور به سنسور حساس به نور برخورد می كند. و این امر باعث تحریك سلول شده و در نتیجه سیگنال هشدار را بـــه كنترل پنل اعلام حریق ارسال می كند. محفظه داخل دتكتور دارای پیچ و خم می باشد تا از ورود نور اضافه به داخل آن جلوگیری كند و به هیچ عنوان نور از دیوارها منعكس نشود و باعث می شود حساسیت كمتری نسبت به گرد و غبار و بخار آب داشته باشد و اگر هم نوری از خارج وارد محفظه دتكتور شود، بر عملكرد آن مؤثر نمی باشد و فقط دود از آن وارد و خارج می شود و با وارد شدن مقدار كمی دود انكسار دود به وجود آمده و سنسور دود را كشف می كند. این نوع دتكتور قابلیت كشف اكثر دودها را دارا می باشد و همچنین می تواند گازهای معلق در هوا را نیز تشخیص دهد. دتكتور دودی اپتیكال در ارتفاع بین ۲٫۵ الی ۱۱ متر قابلیت نصب دارد.
۳) بیم دتكتور یا آشكار ساز دودی خطی Beam Detector
در این مدل دتكتورهای دودی از امواج مادون قرمز استفاده می شود و شامل یك فرستنده امواج و یك گیرنده امواج می باشد.
این دو تجهیز روبروی هم و در دو سمت سالن نصب می شوند.
امواج مادون قرمز از دستگاه فرستنده ارسال و توسط گیرنده دریافت می شود و هر گاه بین این امواج مانعی قرار گیرد (مانند دود) و امواج قطع شود، سیستم در وضعیت آلارم قرار می گیرد.
در نوع دیگر از بیم دتكتور قسمت فرستنده و گیرنده هر دو در یك تجهیز قرار دارند و از یك انعكاس دهنده یا آینه (Reflector) برای طرف مقابل استفاده می شود. وقتی امواج ارسالی به رفلكتور برخورد كرد و مجدد به ارسال كننده برگشت داده شد، وضعیت نرمال می باشد و اگر دود مابین بیم دتكتور و رفلكتور قرار گیرد مقدار امواج كم شده و یا قطع می گردد و سیستم در وضعیت Fire قرار می گیرد.
بیم دتكتور های اعلام حریق عرض ۱۴ متر و طول ۱۰ الی ۱۰۰ متر را تحت پوشش قرار می دهند. بیم دتكتور با ولتاژ ۲۴ ولت DC كار می كند و حداكثر در ارتفاع ۲۵ متر قابل نصب می باشد و بایستی از سقف ۳۰ الی ۶۰ سانتی متر پایین تر نصب شود. عموماً از بیم دتكتور برای فضاهای بزرگ مثل سالن سینما یا تئاتر، سالن های كنفرانس، مسجدها، سوله ها، كارخانه ها و … استفاده می شود.
دتكتور دودی كانالی Duct Detector
در اماكن بزرگ كه از سیستم تهویه مطبوع استفاده می شود، همواره این خطر وجود دارد كه دود توسط سیستم تهویه هوا به نقاط دیگر ساختمان سرایت كند. به همین منظور از داكت دتكتور استفاده می شود.
داكت دتكتور دودی از نظر كاركرد هیچ تفاوتی با سایر دتكتورهای دودی نقطه ای ندارد و فقط درون محفظه ای یك دتكتور دودی قرار می گیرد كه از طریق یك لوله هوای داخل كانال تهویه مطبوع وارد محفظه می شود و توسط دتكتور آنالیز می گردد و از لوله دیگر خارج می شود. داكت دتكتور روی بدنه كانال هواساز نصب می گردد و لوله های ورودی و خروجی آن داخل كانال قرار می گیرند. حال اگر دود وارد كانال هواساز شود، دتكتور فعال شده و از طریق كنترل پنل به دمپرها فرمان بسته شدن را می دهد تا دود به سایر نقاط سرایت نكند.
۴) دتكتور دودی مكشی (استنشاقی) Air Sampling
این مدل از تجهیزات اعلام حریق بر اساس نمونه گیری از هوای محیط مورد نظر و آنالیز آن توسط پنل مخصوص خود وجود دود حاصل از حریق احتمالی را تشخیص می دهد. مكان مورد نیاز به سیستم اعلام حریق را توسط لوله های مخصوص در سقف مجهز می نمائیم و همانند استاندارد دتكتورهای دودی، نقطه ای از نظر فاصله آن ها، منافذی را روی لوله ایجاد می نمائیم و لوله را به پنل مخصوص این سیستم وصل می كنیم.
یك هواكش كوچك، هوای محیط را از داخل منافذ داخل لوله مكش می نماید و پس از عبور از صافی وارد پنل شده و پس از آنالیز، چنانچه هوای محیط آلوده به دود باشد، پنل به وضعیت هشدار می رود.
در محل هایی كه دارای سیستم تهویه مطبوع و هواساز هستند، می توانیم به جای لوله كشی، نمونه گیری را از طریق هوای برگشتی هوا ساز انجام دهیم.
ایر سمپلینگ حساسیت و سرعت بسیار بالایی دارد و قیمت آن نسبت به سایر تجهیزات اعلام حریق گران می باشد و عموماً در فضاهایی كه آلودگی كم و محیط تمیز دارند و تجهیزات گران قیمت و حساس مثل اطاق های سرور، استفاده می شوند.
دتكتور حرارتی اعلام حریق Heat Detector
دتكتورهای حرارتی عموماً در فضاهایی كه حریق حاصل از سوختن اجسام دود تولید نمی كند و بیشتر باعث ایجاد توده هوای گرم می شود، استفاده می گردد. كاربرد آن اغلب در فضاهایی مثل آشپزخانه، موتورخانه، پاركینگ و اماكنی كه در آن ها امكان استفاده از آشكارسازهای دودی به دلیل وجود انواع بخار و دود حاصل از ساز و كار طبیعی تجهیزات یا فعالیت ها وجود دارد.
دتكتورهای حرارتی در دو نوع افزایشی و ثابت تولید می شوند.
• دتكتور حرارتی افزایشی Rate of Rise Heat Detector – RoR
این گونه دتكتورهای حرارتی بر اساس سرعت افزایش دما تحریك می شوند. بنابر این دو عامل افزایش دما و مدت زمان در عملكرد آشكارساز مؤثر است.
یعنی مطابق استاندارد، چنانچه دمای محیط ظرف یك دقیقه ۸٫۴ درجه افزایش یابد، دتكتور به وضعیت آلارم می رود.
بنابر این، این گونه دتكتورها برای مكان هایی كه افزایش ناگهانی دما دارند، مناسب نیستند مثل آشپزخانه های صنعتی.
• دتكتور حرارتی ثابت Fixed Temperature Heat Detector – Fix
این دتكتورهای حرارتی در دمای از پیش تعیین شده و ثابت (مثلاً ۶۰ درجه سانتی گراد) عمل می كنند. یعنی با رسیدن دمای محیط اطراف دتكتور به این درجه گرما، دتكتور فعال می شود.
همچنین در نمونه های جدیدتر دتكتــــــور حرارتی از هر دو تكنولوژی Fix و RoR استفاده می گردد كه در صورت تشخیص زودتر هر یك از سنسورها، سیستم در وضعیت آلارم قرار گیرد.
دتكتور دودی و حرارتی مركب Multi Sensor Detector
دتكتورهای تركیبی دودی و حرارتی از هر دو سنسور دود و حرارت برای تشخیص وقوع حریق استفاده می كنند و در مواردی استفاده می شوند كه پیش بینی وقوع حریق دشوار و یا احتمال هر دو نوع حریق دودزا و حرارت زا وجود داشته باشد. مثلاً آشپزخانه متصل به هال با وسعت كم مانند هتل ها.
سنسور دود و حرارت وابسته به هم هستند و توسط یك میكروپروسسور كنترل می شوند. در صورت افزایش كند دما حتی زمانی كه به دماهای بالا نیز برسد، به تنهایی برای اعلام وضعیت حریق كافی نیست و بایستی دود نیز توسط حسگر تشخیص داده شود و یا این كه دما ظرف ۲۰ ثانیه به صورت ناگهانی افزایش یابد.
دتكتور حرارتی خطی یا كابلی Linear Heat Detector
این نوع دتكتور حرارتی از دو رشته سیم به هم تابیده تشكیل شده كه یكی با عایق پلیمری حساس به گرما پوشانده شده است و با توجه به نوع جنس و قطر و مقاومت از ۸۰ الی ۲۶۰ درجه سلسیوس عمل می كند.
با توجه به ساختار آن در اماكن باز و وسیع مانند كارخانجات، محوطه های صنعتی، خطوط انتقال سیال، تونل ها، انبـارهای بزرگ سرپوشیده و باز، ایستگاه های قطار، مترو و نظایر آن استفاده می گردد.
دتكتور شعله ای اعلام حریق Flame Detector
این نوع از دتكتورها در واقع نوعی آشكارساز نوری با توانایی تشخیص اشعه مادون قرمز (IR) و ماورای بنفش (UV) موجود در شعله آتش می باشند.
به محض به وجود آمدن شعله آتش، حسگر دتكتور شعله ای در یك میلیونیم ثانیه تغییرات را حس كرده و موجب وضعیت آلارم می شود. با وجود ایجاد تایمر تأخیر حدود ۲ ثانیه از سوی تولید كنندگان، هنوز این دتكتور از دتكتورهای حرارتی و دودی سریع تر است. این دتكتور مناسب برای اماكن وسیع و باز و یا سقف بلند مانند انبارها، آشیانه هواپیما و محوطه های باز صنعتی هستند و مناسب برای موادی هستند كـــــه شعله آتش زودتر از دود و حرارت ظاهر می شود مانند انواع سوخت های نفتی.
با توجه به این كه در محیط های باز یا نیمه باز حركت هوا و باد مانع از استفاده از دتكتورهای دودی و حرارتی می باشد، دتكتورهای شعله ای ماورای بنفش برای این فضاها مناسب هستند.
سه مدل دتكتور شعله ای اعلام حریق وجود دارد:
• مادون قرمز (IR)
• ماورای بنفش (UV)
• دتكتور شعله ای تركیبی (IR/UV)
دتكتور شعله ای مادون قرمز IR Flame Detector
این مدل دتكتور شعله ای امواج مادون قرمز از شعله آتش را تشخیص می دهد و سرعت واكنش زیاد دارد و در مقابل اشعه خورشید، قوس های الكتریكی، جوشكاری، روشنایی، اشعه ایكس حساس نیستنـــــد و در مقابل گرد و غبار و آلودگی مقاوم هستند و قابل استفاده فقط در محیط های داخلی هستند.
دتكتورهای شعله ای ماوراء بنفش UV Flame Detector
این مدل از دتكتورهای شعله ای امواج ماوراء بنفش از شعله آتش را تشخیص می دهند و اگر دامنه حساسیت دتكتور رعایت شود، می توان آن ها را هم در فضاهای داخلی و هم فضاهای خارجی استفاده كرد.
سرعت عمل بالایی در مقابل شعله های آتش حاصل از مواد هیدروكربنی و هیدروژنی دارد ولی در مقابل قوس های الكتریكی ناشی از جوشكاری و اشعه ایكس حساس می باشند و از معایب این مدل دتكتور می باشد.
دتكتور شعله ای مركب مادون قرمز و ماوراء بنفش IR/UV Flame Detector
این مدل دتكتور از دو سنسور ماوراء بنفش و مادون قرمز همزمان استفاده می كند و توسط یك پردازنده اطلاعات، سنسورها را پردازش و از بروز خطا جلوگیری می كند. این دتكتورها سرعت بسیار زیاد دارند و در مقابل اشعه خورشید، قوس الكتریكی و اشعه ایكس حساس نیستند
شاسی اعلام حریق Break Glass Manual Call Point – MCP
شاسی اعلام حریق یكی از اجزاء مهم در سیستم اعلام حریق می باشد كه با نام هایی همانند پوش باتون یا شستی اعلام حریق خوانده می شود. توسط شاسی اعلام حریق می توان وقوع حریق را توسط افراد حاضر در محل كه به وجود حریق پی می برند، به صورت دستی با شكستن شیشه شاسی و یا فشردن طلق آن و ارسال سیگنال هشدار به مركز اعلام حریق ارسال كنیم.
اغلب شاسی اعلام حریق دارای یك LED می باشد كه هنگام هشدار روشن می شود.
برای تعویض شیشه شكسته یا ریست كردن طلق شاسی اعلام حریق معمولاً یك كلید یا آچار مخصوص وجود دارد تا تعویض و یا ریست كردن شاسی توسط افراد متخصص انجام گردد. همچنین كلید برای تست شاسی اعلام حریق بدون این كه نیاز به شكستن شیشه و یا فشردن طلق آن به عقب باشد، استفاده می شود.
محل نصب شاسی باید كاملاً قابل رؤیت باشد و نزدیك درب های خروجی و مسیرهای فرار باشند .
همچنین راه پله ها می باشد و نبایستی آن ها را در محل های كثیف و آشپزخانه نصب كرد و با توجه به مكان مورد استفاده، شستی ها ممكن است ضد آب، ضد انفجار باشد.
آژیر اعلام حریق Fire Alarm Sounder
آژیرها و زنگ ها به عنوان تجهیزات هشدار دهنده صوتی و شنیداری هستند .
كه توسط آن وقوع حریق به تمامی افراد حاضر در محل و پرسنل آتش نشانی خبر داده می شود.
آژیر اعلام حریق بایستی در راه پله ها، انباری ها و تمام محل های تحت حفاظت شنیده شود .
حداقل در هر زون یك آژیر وجود داشته باشد و استفاده از تعداد آژیر و یا زنگ كم صدا بهتر از كاربرد تعداد كمی زنگ یا آژیر پرصدا است.
صدای آژیر اعلام حریق بایستی متفاوت از سایر آژیرها از قبیل آژیر ساعت ناهار و یا آژیر دزدگیر باشد.
حداقل صدای آژیر بایستی ۶۵ دسی بل (db) باشد .
با توجه به نوع كاربری محل نصب سیستم اعلام حریق از نظر سر و صدا و یا مسكونی یا صنعتی، آموزشی و چگونگی حضور پرسنل از نظر مراقبت طراحی می گردد.
در سیستم اعلام حریق متعارف، آژیرها در مدار مستقل استفاده می شوند.
ولی در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، آژیرها در لوپ یا حلقه در كنار دتكتورها و شاسی ها قرار می گیرند.
و در صورت وقوع حریق، سیگنال توسط پنل اعلام حریق ارسال و آژیر فعال می گردد.
آغازی برای آشنایی با سیستم اعلام حریق
اعلام حریق به مجموعه ای از قطعات الكترونیكی گفته می شود كه وظیفه آن آشكار سازی حریق و اعلام آن از طریق آژیرها و سایر وسایل هشدار دهنده می باشد.
سیستم اعلام حریق در یك ساختمان طراحی می شود تا قبل از گسترش حریق و غیر قابل كنترل شدن آن هشدارهای لازم فراهم شود و سیستم های بعدی نظیر سیستم اطفا حریق فعال شوند و در مرحله اول جان افراد و سپس محافظ اموال گردد.
بر طبق آمار، ۸۰ % از حریق های خانگی كه در كشور آمریكا رخ داده است.
فاقد سیستم اعلام حریق بودند و مطابق همین آمار ۲۹ % در آشپزخانه، ۱۳ % در اطاق خواب و ۷ % در اطاق نشیمن ساختمان های مسكونی حریق رخ داده است و علت اكثر حریق ها بر اثر بازی كودكان با كبریت و مواد آتش زا بوده است.
چنانچه سیستم اعلام حریق بر اساس استانداردهای NFPA72 آمریكا و یا BS5839 انگلستان طراحی و اجراء و نگهداری گردد، پاسخ درست و كارآمدی از سیستم اعلام حریق دریافت خواهیم كرد.
اعلام حریق
Fire Alarm System
اعلام حریق چیست و چطور از جان و اموال ما حفاظت می كند؟
اجزاء سیستم اعلام حریق چیست و چطور در طراحی ها از آن ها استفاده می كنیم؟
كدام مكان ها نیاز بــــه سیستم اعلام حریق دارند و چطور قیمت سیستم اعلام حریق تعیین می شود؟
در چه مكان هایی بایستی سیستم اعلام حریق نصب شود؟
بر اساس مبحث چهار مقررات ملی نه گانه ساختمان ، ساختمان هایی كه باید به سیستم اعلام حریق مجهز شوند به قرار زیر هستند:
۱-ساختمان های مسكونی ۲- ساختمان های آموزشی و تربیتی ۳- ساختمان های درمانی و مراقبتی ۴- ساختمان های تجمعی ۵- ساختمان های اداری و حرفه ای ۶- ساختمان های كسبی و تجاری ۷- ساختمان های صنعتی ۸- انبارها ۹- مكان های مخاطره آمیز.
قبل از طراحی اعلام حریق به سؤالات زیر پاسخ دهید:
• در چه مكان هایی بایستی سیستم اعلام حریق نصب شود؟
• سطح هوشیاری و مشخصات افراد مستقر در آن مكان چگونه است؟
• در مكان های تحت پوشش از چه موادی و وسایلی استفاده شده است؟
زون چیست؟ Zone
زون به معنی قسمت، قسمت بندی یا بخش بندی می باشد.
برای این كه بتوانیم محل حریق را در سریع ترین زمان تشخیص دهیم، بایستی ساختمان تحت پوشش را به قسمت های مختلف تقسیم كنیم.
بطور مثال: اگر در یك ساختمان ۸ طبقه هر طبقه را به یك زون اختصاص دهیم، وقتی خطری یا خرابی در یک زون مثلاً زون پنجم پیش آید، به سادگی متوجه می شویم اتفاق در طبقه پنجم كه قبلاً این شماره زون را به آن طبقه اختصاص داده ایم، رخ داده است.
انواع سیستم اعلام حریق
• سیستم اعلام حریق متعارف Conventional Fire Alarm
نوعی از سیستم اعلام حریق می باشد كه ساختمان تحت پوشش اعلام حریق بر حسب نیاز و وسعت به چند منطقه (زون) تقسیم می شود و هر زون شامل انواع دتكتور دودی و حرارتی و شاسی اعلام حریق می باشد كه توسط دو رشته سیم یا كابل به پنل مركزی متصل می شود. سیستم اعلام حریق متعارف هزینه نگهداری و قیمت ارزان دارد و عیب یابی آن ساده می باشد و اغلب قطعات برندها با هم سازگار می باشند.
• سیستم اعلام حریق آدرس پذیر Addressable Fire Alarm
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر تمامی قطعات شامل دتكتورها، شاسی ها، آژیرها، ماژول های خروجی و ورودی دارای یك كد یا آدرس منحصر هستند كه توسط كنترل پنل آنالیز می شود و محل دقیق حریق را به سرعت شناسایی می كند.
• سیستم اعلام حریق بی سیم Wireless Fire Alarm
اجزاء سیستم اعلام حریق
•
پنل مركزی اعلام حریق
دتكتورهای اعلام حریق
شاسی
آژیر
باطری
ایزولاتور اعلام حریق
• مرکز کنترل اعلام حریق Fire Alarm Control Panel
پنل مرکز کنترل اعلام حریق دستگاهی است كه تمامی اجزای سیستم اعلام حریق به آن متصل گردیده و دائماً در حال آنالیز تجهیزات می باشد و در صورت بروز حریق یا خرابی با فعال نمودن آژیرها و سایر هشدار دهنده ها وقوع حریق یا خرابی را اعلام می كند.
هر پنل اعلام حریق ۲ خروجی آژیر و چند خروجی زون دارد. بستگی به وسعت و اهمیت محل مورد حفاظت از ۲ الی ۴۸ زون انتخاب می كنیم.
پنل مرکز کنترل اعلام حریق وضعیت FIRE را با چراغ قرمز و وضعیت FAULT را با چراغ زرد و وضعیت نرمال سیستم را با چراغ سبز نشان می دهد.
همچنین پنل اعلام حریق باید دارای باطری و شارژر باشد تا در زمان قطع برق سیستم به كار خود ادامه دهد
شرکت پیشران صنعت ویرا با اساس نامه اتوماسیون صنعتی و کنترل ابزار دقیق و ساخت تابلوهای برق فشار قوی و ضعیف از سال 92 تاسیس گشت و ازهمان ابتدا در حوزه کاربرد ابزار دقیق در bms و سپس تولید و ساخت آنها قدم نهاد و در ادامه مسیر توانست با اتکا به تجربیات چندین ساله و استخدام نیروهای متخصص برق عملا جزو شرکتهایی باشد که محصولات قابل اتکایی با عناوین مانیتورینگ شرایط محیطی اتاق سرور -کنترلرهای دمای دیتا سنتر -دیتالاگرهای سردخانه و انبار -هشدار دهنده های دمای یخچال و فریزر و شمارشگرهای نمایشگاهی و فروشگاهی و تابلوهای برق متنوع با کاربردهای مختلف روانه بازار نماید در حال حاضر سیستمهای کنترل دما و رطوبت اتاق سرور این شرکت تنها سیستم مبتنی بر سخت افزار صنعتی plc-hmi در ایران است.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
